تأثیر 8 هفته تمرین در آب بر درد کمر، ترکیب بدن و عملکرد حرکتی زنان غیر‌فعال سالمند

جمعیت سالمند در سال‌های اخیر مهم‌ترین پدیده جمعیت‌شناختی جهان در پایان قرن 20 و آغاز قرن 21 است. در حال حاضر جمعیت بالای 60 سال جهان حدود 13 درصد است و این نسبت به 21 درصد در سال 2050 و 28 درصد در سال 2100 افزایش خواهد یافت [1]. در دوران سالمندی آنچه مسلم است این است که با بالا رفتن سن و رسیدن به این دوران، خطر ابتلا به بیماری‌ها افزایش و توانایی عملکردی کاهش می‌یابد [2]. کمردرد از شایع‌ترین اختلالات اسکلتی‌عضلانی است که در دوره‌ سالمندی، بیشتر در افرادی مشاهده می‌شود که سبک زندگی غیرفعالی دارند [3]. نتیجه یک مطالعه‌ مروری توسط هووی و همکاران حاکی از افزایش شیوع کمردرد در طول یک دهه گذشته است [4]. کمردرد باعث کاهش سطح فعالیت فیزیکی در زندگی روزمره می‌شود [5]، و این موضوع منجر به کاهش سطح تناسب فیزیکی و درنتیجه ناتوانی بیشتر و کمردرد مزمن می‌شود [5]. یکی از عوامل مهمی که ممکن است باعث ایجاد کمردرد در دوره‌ سالمندی شود، تغییرات ترکیب بدن اعم از افزایش توده چربی ‌بدن به‌ویژه چربی شکم و تحلیل رفتن عضلات در نواحی مرکزی بدن است [6]. با افزایش چاقی‌ شکمی، میزان انحنای قوس کمری افزایش می‌یابد و به دیسک‌های بین‌مهره‌ای L4 تا 1S فشار می‌آورد و موجب کمردرد می‌شود [6، 7]. همچنین با افزایش قوس ناحیه‌ کمری، بدن از وضعیت طبیعی خارج می‌شود و باعث افزایش نوسانات بیش از حد طبیعی در مرکز ثقل بدن می‌شود و سبب تغییراتی در نحوه گام برداشتن، اختلال در کنترل بدن، افزایش خطر زمین خوردن و کاهش قابلیت جابه‌جایی حرکتی می‌شود [8، 9]. زمین خوردن یکی از مشکلات شایع دوران سالمندی است که به دلیل بروز تغییراتی در سازوکار دستگاه‌های اسکلتی‌عضلانی، دهلیزی، حسی‌پیکری و دستگاه‌های فیزیولوژیک درگیر در تعادل، رخ می‌دهد [10]. میزان ناتوانی حرکتی، به‌ویژه در کارهای روزمره در میان سالمندان ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته مثل کره جنوبی و اروپا در حد بسیار بالایی است و با توجه به اینکه ورزش و فعالیت ‌بدنی نقش بسیار مهمی در افزایش توانایی و پیشگیری از بیماری‌ها دارد، پرداختن به موضوع ورزش سالمندان بسیار مهم و ضروری به نظر می‌رسد [11]. در این میان نقش فعالیت‌ بدنی بر سلامت روانی و سلامت جسمانی به عنوان مهم‌ترین عامل مؤثر در ارتقا و تکامل انسان‌ها، به‌ویژه در بین سالمندان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است [12]. 

تمرین‌درمانی در آب از راهکارهای توصیه‌شده برای بهبود شرایط این بیماران است و در صورتی که طراحی و اجرای آن زیر نظر متخصص طب توان‌بخشی انجام گیرد، می‌تواند در کاهش عوارض ناشی از دردهای اسکلتی و عضلانی تأثیر بسزایی داشته باشد [13]. تمرین‌درمانی در آب نسبت به تمرین در خشکی مزایای زیادی دارد، نیروی شناوری آب، فشار وارد بر مفاصل را کاهش می‌دهد و به اجرای تمرینات زنجیره بسته (که در خشکی موجب ایجاد فشار زیاد روی مفاصل اندام تحتانی می‌شود) کمک می‌کند [14]. علاوه بر موارد ذکرشده، تلاطم آب به عنوان یک مقاومت طبیعی و خوب برای فعالیت‌های درون آب محسوب می‌شود و به سالمندان اجازه می‌دهد تا در محیطی با حداقل درد تمرین یا فعالیت ‌بدنی انجام دهند [15، 16]. 

تحقیقات نشان داده‌اند که تمرین‌درمانی در آب باعث کاهش نوسانات پاسچری و کاهش لیپیدهای خون می‌شود و از حیث عملکردی با بهبود قدرت عضلانی و افزایش دامنه‌ حرکتی، موجب کاهش درد، افزایش اعتماد‌به‌نفس و بهبود ترکیب بدنی در سالمندان می‌شود [16، 17]. همچنین آیرز نشان داده ‌است که می‌توان با انجام فعالیت‌های جسمانی منظم در طول عمر، افت عملکرد حرکتی این افراد را تا حدودی به تاخیر انداخت [18]. ثقه‌الاسلامی و همکاران طی تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که یک دوره تمرین ورزشی پیلاتس تأثیر مثبتی بر عملکرد حرکتی زنان سالمند دارد [7]. همچنین اسچاویند و همکاران در سال 2013 اثر مثبت تمرینات مختلف در آب بر فاکتورهای جسمانی را گزارش کردند [19]. با توجه به اینکه راه‌های پیشگیری از درمان نسبت به درمان هزینه کمتری دارد، مطالعه‌ تأثیر فعالیت ‌بدنی بر روی سالمندان از اهمیت بالایی برخوردار است. آب محیطی فراهم می‌کند که در آن حرکات اولیه می‌تواند در یک محیط حمایتی انجام گیرد و حرکات آهسته در داخل آب، زمان بیشتری را برای کنترل فراهم آورده و به فرد اجازه می‌دهد تا خطاهای متعدد حرکتی را بدون عواقب شدید تجربه کند. تاکنون بیشتر مطالعاتی که به بررسی عملکرد حرکتی و کمردرد سالمندان پرداخته‌اند از روش‌های تمرین در خشکی استفاده کرده‌اند و با توجه به فواید تمرین در آب نسبت به خشکی انجام تحقیقی در این زمینه امری ضروری به نظر می‌رسد. بنابراین بر آن شدیم تا با ارائه‌ پژوهشی، تأثیر 8 هفته تمرین در آب را بر درد کمر، ترکیب بدنی و عملکرد حرکتی زنان غیر‌فعال سالمند مورد مطالعه قرار دهیم تا در برنامه‌ریزی و درمان ناهنجاری‌های مربوط به دهه‌های آخر عمر بتوانیم تصمیمات درست و منطقی بگیریم.

تحقیق حاضر از نوع نیمه‌تجربی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه‌های کنترل و آزمایش بود. آزمودنی‌های تحقیق شامل 80 زن مراجعه‌کننده برای دریافت برنامه ورزشی به مرکز تندرستی شهرستان ارومیه با دامنه سنی 75-60 سال بودند [10] که بر اساس معیارهای ورود به مطالعه، 30 نفر از آن‌ها به صورت داوطلبانه انتخاب و به صورت تصادفی ساده در دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) تقسیم شدند. شرایط ورود به مطالعه داشتن حداقل 65 سال، داشتن درد مزمن در ناحیه کمر (کمردردی که بیش از 3‌‌ ماه طول ‌کشده باشد) [20] و شاخص توده بدنی بالای 30، داشتن سلامت جسمانی برای انجام تمرین در آب، عدم سابقه‌ بیماری جسمانی اعم از بیماری‌های قلبی‌عروقی، ریوی، دیابت و اختلالات نرولوژیک، صرع و فشار خون، بیماری‌های پوستی و زخم‌های باز، داشتن محدودیت حرکتی در مفصل ران بود و ملاک‌های خروج از مطالعه عبارت بود از: عدم تمایل برای شرکت در جلسات و عدم حضور در 2 جلسه متوالی و یا 3 جلسه غیر‌متوالی تمرینات مورد‌نظر [10]. قبل از شروع دوره تمرینی برای اطلاع از وضعیت سلامتی و سطح آمادگی افراد، به ترتیب از پرسش‌نامه تاریخچه پزشکی و پرسش‌نامه استاندارد فعالیت بدنی که توسط سازمان جهانی بهداشت مورد استفاده قرار گرفته است و در مطالعات مختلفی در کشور به کار رفته و روایی (0/85) و پایایی (0/73) آن مورد تأیید قرار گرفته است، استفاده شد [21]. قبل از انجام مداخله‌ تمرین، هدف پژوهش و دستوالعمل چگونگی آن توضیح داده و این اطمینان به نمونه‌ها داده شد که تمامی اطلاعات حاصل از این پژوهش به صورت محرمانه محفوظ می‌ماند. همچنین به آن‌ها این اختیار داده شد که اگر در هر مرحله از پژوهش، به هر دلیلی مایل به ادامه همکاری نبودند، می‌توانند انصراف خود را اعلام کنند. 

برای ارزیابی کمردرد از پرسش‌نامه‌ای 9‌ماده‌ای کیلز استار بک برای طبقه‌بندی درد افراد استفاده شد که هم عوامل فیزیکی و هم عوامل روانی درد را مشخص می‌کند. پایایی این آزمون 0/79 گزارش شده است [7]. برای اندازه‌گیری میزان درد، از مقیاس بصری شدت درد بر حسب درصد استفاده شد که مقیاس شدت درد، نوار افقی به طول 10 سانتی‌متر است که یک انتهای آن صفر یعنی بدون درد و انتهای دیگر آن عدد 10، یعنی شدیدترین درد ممکن در نظر گرفته شد. پایایی داخلی این مقیاس بر اساس پژوهش‌های قبلی 0/91 گزارش شده است [7]. برای اندازه‌گیری سرعت آزمودنی‌ها، از آزمون 10 متر راه رفتن استفاده شد که از آزمودنی‌ها خواسته شد که مسیر 10‌متری را با حداکثر سرعت طی کنند. با تقسیم این عدد بر مسافت مد‌نظر، سرعت راه رفتن فرد بر حسب متر بر ثانیه به دست آمد. قبل از شروع تمرینات، آزمون زمان برخاستن و رفتن با پایایی 0/99 برای پیش‌بینی خطر افتادن اجرا شد تا تعادل پویای شرکت‌کنندگان دو گروه کنترل و آزمایش اندازه‌گیری شود [22]. 

آزمون به این صورت انجام شد که شرکت‌کنندگان بدون استفاده از دست‌هایشان از روی صندلی بدون دسته برخاسته، پس از طی کردن مسیری 3متری بازمی‌گردند و دوباره روی صندلی می‌نشیند. متغیرهای چاقی کلی بدن، وزن، شاخص درصد چربی بدن، بافت عضله و نسبت دور کمر به دور لگن با استفاده از دستگاه تحلیل ترکیب بدن ساخت کشور کره جنوبی (مدل In Body 320) اندازه‌گیری شد. 

برنامه تمرینی

مدت انجام پروتکل تمرینی 8 هفته و هر هفته 3 جلسه بود، به این شکل که از دو گروه کنترل و آزمایش پیش‌آزمون گرفته شد و گروه کنترل بدون انجام فعالیت ورزشی خاص بعد از گذشت 8 هفته برای دادن پس‌آزمون حاضر شدند و در این مدت به فعالیت‌های روزمره خود پرداختند. این در حالی است که گروه آزمایش به مدت 8 هفته در استخر با دمای 28 الی 31 درجه سانتی‌گراد و با ارتفاع 1/40 الی 1/80 متر به فعالیت‌های ‌بدنی مشخصی به مدت 45 دقیقه در هر جلسه پرداختند که در شروع شامل گرم کردن، تمرین در آب و سرد کردن بود [10] (جدول شماره 1). 

 

 

 

در طول دوره تمرینات، ضربان قلب از 45 درصد حداکثر ضربان قلب بیشینه شروع و در پایان تمرینات به 65 درصد حداکثر ضربان قلب بیشینه (روش کاروونن) افزایش یافت [23]. تمرینات زیر نظر محقق به همراه یک متخصص آب‌درمانی انجام ‌گرفت. 

خصوصیات آزمودنی‌های هر‌یک از دو گروه در جدول شماره 2 آورده شده است.

 

 

 

مشخصات جمعیت‌شناختی در دو گروه آزمایش و کنترل با یکدیگر همگن بودند.

میانگین متغیرهای وزن، درصد ‌چربی، بافت‌ عضله و نسبت دور شکم به لگن در دو گروه آزمایش و کنترل در جدول شماره 3 آورده شده است. نتایج آزمون تی نشان داد حجم عضله آزمودنی‌هایی که فعالیت بدنی در آب داشتند در مقایتسه با گروه کنترل به طور معنی‌داری افزایش یافته است (P<0/05). از طرفی دیگر، گروه تمرین در آب در شاخص‌های وزن، درصد چربی و نسبت دور ‌کمر به لگن کاهش معنی‌داری را نشان دادند (P<0/05) (جدول شماره 3).

 

 

 

همچنین علائم روانی و جسمانی درد ‌کمر در پی تمرین در آب به طور معنی‌داری کاهش یافته است (0/001=P). در حالی که این اختلاف در پیش‌آزمون تفاوت معنی‌داری نشان نداد (0/05<P). نتایج آزمون تی وابسته نشان داد که تعادل آزمودنی‌های گروه آزمایش افزایش معنی‌داری داشت (0/001<P). این در حالی است که اختلاف معنی‌داری در گروه کنترل مشاهده نشد (0/05<P). نتایج آزمون تی مستقل نشان داد که در پیش‌آزمون در زمان برخاستن و رفتن بین گروه آزمایش و کنترل اختلاف معنی‌داری وجود نداشت (0/05<P). ولی در نمرات پس‌آزمون در زمان برخاستن و رفتن بین گروه آزمایش و کنترل اختلاف معنی‌داری وجود داشت (0/001 <P). همچنین در نتایج آزمون تی وابسته درون گروهی بین میانگین پیش‌‌‌آزمون و پس‌آزمون سرعت راه رفتن 10 متر در گروه آزمایش اختلاف معناداری وجود دارد (0/001=P) در حالی که این اختلاف برای گروه کنترل معنی دار نبود (0/05<P) (جدول 4، تصویر 1 و 2). 

 

 

 

 

 

 

 

هدف از تحقیق حاضر بررسی تأثیر تمرین در آب بر متغیرهایی بود که می‌توانند شاخص‌های کنترل حرکتی را تحت تأثیر قرار دهند. عواملی مانند ترکیب بدن، درد کمر، تعادل و سرعت راه رفتن که همگی قابلیت استقلال عملکردی را در زندگی اغنا می‌کنند. به طور کلی امروزه تمرینات درمانی به عنوان یک روش غیردارویی با تأثیر مثبت، مورد توجه قرار گرفته و در تحقیقات متعددی به صورت ورزش‌های متنوع مورد آزمون قرار گرفته‌اند. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که تمرین در آب باعث کاهش علائم جسمانی و روانی کمردرد، کاهش چاقی شکمی و چربی احشایی و همچنین بهبود تعادل و سرعت راه رفتن می‌شود. مرور تحقیقات بیانگر این است که ورزش در آب به طور ویژه و منحصربه‌فرد، ابزاری مناسب جهت تمرین سالمندان است. در مطالعه حاضر برای پرداختن به ورزش سالمندان، از محیط آب استفاده شد، زیرا شرایط محیطی (آب) برای سالمندان باعث بهبود کنترل وضعیت بدن شده و به آنان اجازه می‌دهد تا دامنه وسیعی از حرکات را بدون افزایش خطر افتادن یا آسیب انجام دهند. همچنین محیط آب به علت افزایش زمان عکس‌العمل این‌گونه تمرینات، برای افراد دچار نقصان در تعادل مناسب است، زیرا به علت خاصیت چسبناکی آب، حرکات آهسته‌تر صورت گرفته و درنتیجه افراد مدت‌زمان بیشتری جهت ایجاد پاسخ و عکس‌العمل در اختیار دارند [24]. 

از طرفی مطالعات نشان می‌دهند که تمرین در آب، باعث بهبود فاکتورهای جسمانی نظیر حفظ تعادل و سرعت راه رفتن می‌شود که نتایج تحقیق حاضر مؤید این نظریه است. در این راستا اسچاوین و همکاران در پژوهشی تأثیر یک پروتکل تمرین در آب را بر روی تعادل، سرعت، قدرت و سلامت روانی سالمندان بررسی کردند و نتایج حاصل از تحقیق بر این موضوع تأکید داشت که پروتکل تمرینی بر تعادل، قدرت و توان سالمندان تأثیر مثبت گذاشته است [19]. علاوه بر این، تمرین در آب، تأثیرات فیزیکی، فیزیولوژیکی و حرکتی زیادی ایجاد می‌کند که به لحاظ نقش مهمی که در حفظ و پیشرفت دامنه حرکتی مفاصل، کاهش درد کمر، کاهش تنش عضلانی و تعادل دارد به عنوان عامل کمکی، در بازتوانی یا جلوگیری از تغییرات عملکردی، به کار گرفته می‌شود [25]. 

همچنین در تبیین ساز‌و‌کار این اثر، می‌توان اشاره کرد که اجرای تمرینات ورزشی، سبب افزایش قدرت عضلانی، ثبات ایستایی و پویایی کمربند لگنی، افزایش انعطاف‌پذیری و درنهایت، مرکزی شدن درد و بهبود عملکرد افراد دچار کمردرد، بلافاصله بعد از درمان می‌شود. محققان دیگر، چنین استدلال می‌کنند که بهبود گردش خون مویرگی، رفع اسپاسم‌های خفیف در تارهای ریز عمقی و ترشح هورمون ریلاکسین که به تسکین درد منجر می‌شود، سازوکاری اثربخش در کاهش کمردرد است [25]. از طرفی ارتباط مستقیمی بین چاقی شکمی و کمردرد وجود دارد، بنابراین یکی از دلایل اصلی کاهش کمردرد به صورت روانی و جسمانی در گروه تمرین در آب را می‌توان به کاهش چاقی شکمی آن‌ها ارتباط داد. تحقیق حاضر نشان می‌دهد که کاهش چاقی شکمی باعث کاهش کمردرد در زنان سالمند می‌شود که هم‌راستا با نتایج تحقیق جیانپلو و همکاران است که در تحقیق خود به این نتیجه رسید که کاهش چربی شکمی در طی یک دوره تمرین ورزشی باعث کاهش کمردرد در سالمندان می‌شود [26]. همچنین نتایج تحقیق حاضر نشان داد که 8 هفته تمرین در آب باعث بهبود وضعیت حفظ تعادل و سرعت راه رفتن می‌شود که با نتایج ثقه‌الاسلامی ‌و همکاران همسو بود [7]. اما نتایج تحقیق آیرز و همکاران که عنوان کرده بودند تمرینات ورزشی اثر معنی‌داری بر سرعت راه رفتن ندارد با تحقیق حاضر ناهمسو بود که این مغایرت به دلیل تفاوت در پروتکل تمرینی است [18]. از طرفی با افزایش سن، قدرت عضلانی کاهش می‌یابد، ولی انجام تمرینات ورزشی تغییرات عملکردی مرتبط با سن را جبران می‌کند و استقلال را در سنین سالمندی به مدت طولانی‌تری حفظ می‌کند [27]. یافته‌های تحقیق حاضر پیشنهاد می‌کند که تمرین در آب ذخیره چربی در بدن را کاهش می‌دهد و سبب افزایش قدرت و استقامت عضلانی و توانایی انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود [28]. 

با توجه به نتایج تحقیق حاضر می‌توان گفت که تمرین در آب باعث کاهش چربی شکمی و احشایی و کمردرد شده و همچنین باعث بهبود وضعیت عملکردی زنان سالمند می‌شود. همچنین از سوی دیگر یافته‌های تحقیق حاضر نشان می‌دهد که 8 هفته تمرین ورزشی در آب باعث کاهش توده بدنی در زنان سالمند می‌شود. عباسی و همکاران تأثیر ورزش‌های هوازی آبی را بر ترکیب‌ بدنی زنان میانسال کم‌تحرک مورد بررسی قرار داده و کاهش معنی‌دار درصد چربی بدن را گزارش کردند [29]. به نظر می‌رسد میزان سن آزمودنی‌ها و شدت ورزش از یافته‌های متفاوت این تحقیقات با یافته‌های مطالعه حاضر است. در ارتباط با بهبود توده بدنی در اثر ورزش در آب می‌توان به دلایل مختلفی اشاره کرد که از جمله آن‌ها احتمالاً افزایش مقدار توده عضلانی است. فعالیت در آب به دلیل مقاومت ایجاد‌شده ناشی از آن می‌تواند در افزایش هیپرتروفی عضلانی و همچنین افزایش توده بدون چربی مؤثر باشد. از سوی دیگر افزایش جریان خون بافت‌ چربی و همچنین افزایش فعالیت لیپاز حساس به هورمون نیز می‌تواند در کاهش مقدار چربی زیرپوستی و بهبود ترکیب بدنی مؤثر باشد. این عمل منجر به بیشتر شدن مصرف چربی‌های ذخیره‌ای و متعاقب آن بهبود ترکیب‌ بدنی می‌شود [29]. 

 

 

شرکت مستمر در تمرینات ‌ورزشی قابلیت کاهش میزان چربی شکمی و بهبود کنترل عصبی‌عضلانی مرتبط با کمردرد و افزایش کیفیت حفظ‌ تعادل و سرعت راه‌ رفتن در سالمندان را دارد، امید است این مطالعه چراغی فرا‌روی محققین جهت تحقیقات بیشتر در راستای بهبود شرایط زندگی سالمندان قرار دهد و منجر به افزایش تلاش‌های مسئولین سلامتی جامعه، در زمینه رفاه و تندرستی این عزیزان شود. 

تمام اصول اخلاقی در این مقاله مورد توجه قرار گرفته است. شرکت‌کنندگان از هدف تحقیق و مراحل اجرای آن مطلع شدند. آن‌ها همچنین از محرمانه بودن اطلاعات خود اطمینان داشتند و هر زمان که مایل بودند مطالعه را ترک می‌کردند و در صورت تمایل، نتایج تحقیقات در اختیار آن‌ها قرار می‌گرفت.

این مقاله هیچ گونه کمک مالی از سازمان تأمین کننده مالی در بخش‌های عمومی و دولتی، تجاری، غیرانتفاعی دانشگاه یا مرکز تحقیقات دریافت نکرده است. 

تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت یکسان داشته‌اند. 

بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد. 

 

Refrences

1. Hashemi Z, Eyni S. [Perceived stress in the elderly: The role of spiritual intelligence, self-compassion, and psychological hardiness (Persian)]. Aging Psychology. 2019; 5(4):289-99. https://jap.razi.ac.ir/article_1348_180.html?lang=en
2. Akbari Kermani A, Azadi F, Foroughan M, Siadat S, Kaldi AR. [Characteristicsod falls among institutionalized elderly people (Persian)]. Iranian Journal of Aging. 2006; 1(2):101-5. http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-19-en.html
3. Nachemson A, Waddell G, Norlund A. Epidemiology of neck and low back pain. In: Nachemson A, editor. Neck and back pain: The scientifc evidence of causes, diagnos is and treatment. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2000. https://books.google.com/books/about/Neck_and_back_pain.html?id=YLH3zQEACAAJ
4. Hoy D, Bain C, Williams G, March L, Brooks P, Blyth F, et A systematic review of the global prevalence of low back pain. Arthritis Rheum. 2012; 64(6):2028-37. [DOI:10.1002/art.34347] [PMID]
5. Nezhad Roomezi S, Rahnama N, Habibi A, Negahban H. [The effect of core stability training on pain and performance in women patients with non-specific chronic low back pain (Persian)]. Research in Rehabilitation Sciences. 2012; 8(1):57-64. [DOI:10.22122/jrrs.v8i1.394]
6. Critchley DJ, Pierson Z, Battersby G. Effect of pilates mat exercises and conventional exercise programmes on transversus abdominis and obliquus internus abdominis activity: Pilot ran domised trial. Manual Therapy. 2011; 16(2):183-9. [DOI:10.1016/j.math.2010.10.007][PMID]
7. Seghatoleslami A, Hemmati Afif A, Irandous Kh, Taheri M. [Effect of pilates exercises on motor performance and low back pain in elderly women with abdominal obesity (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 2018; 13(3):396-405. [DOI:10.32598/sija.13.3.396]
8. Alizadeh S, Irandoost KH, Taheri M. [8 weeks Pilates training on static and dynamic balance in athletes with back pain Mechanical (Persian)]. Journal for Research in Sport Rehabilitation. 2017; 4(8):75-83. [DOI:10.22084/rsr.2017.9158.1195]
9. Wright VJ, Perricelli BC. Age-related rates of decline in performance among elite senior athletes. The American Journal of Sports Medicine. 2008; 36(3):443-50. [DOI:10.1177/0363546507309673][PMID]
10. Kamrani Faraz N, Letafat Kar A, Javdaneh N. [Effect of a water resistance combined training on balance and fall risk in elderly women over 60 years in Tehran (Persian)]. Journal of Rehabilitation Research in Nursing. 2017; 4(1):45-51. http://ijrn.ir/article-1-297-en.html
11. Hoseyni F. Hosseinzadeh R. [The effect of physical activity on physical and mental health of elderly men (Persian)]. Journal of Health and Care. 2011; 13(2):19-25. https://www.magiran.com/paper/975674
12. von Wichert [The importance of atmospheric heat waves for health service in already altered people (Germany)]. Medizinische Klinik. 2008; 103(2):75-9. https://europepmc.org/article/med/18270663
13. Etesami AS, Zamani J, Zolaktaf V, Ghasemi G. [Eectveness of aquatc exercise therapy on the quality of life in women with knee osteoarthritis (Persian)]. Iranian Journal of Aginge. 2015; 10(3):62-71. http://salmandj.uswr.ac.ir/article-1-734-fa.html
14. Gur A, Cosut A, Jale Sarac A, Cevik R, Nas K, Uyar A. Effcacy of different therapy regimes of low-power laser in painful osteoarthritis of the knee: A double-blind and randomized-controlled trial. Lasers in Surgery and Medicine. 2003; 33(5):330-8. [DOI:10.1002/lsm.10236][PMID]
15. Saraei-Pour S, Salavati M, Akhbari B, Kazem-Nezhad A. [Translation and adaptation of Knee Injury and Osteoarthritis Outcome Score (KOOS) in to Persian and testing Persian version reliability among Iranians with osteoarthritis (Persian)]. Journal of Rehabilitation Research. 2007; 8(1):42-6. http://rehabilitationj.uswr.ac.ir/article-1-10-en.html
16. Abbasi A, Sadeghi H, Berenjeian Tabrizi H, Bagheri K, Ghasemizad A. [Effects of aquatic balance training and detraining on neuromuscular performance and balance in healthy middle aged male (Persian)]. 2012; 13(3):345-53. https://koomeshjournal.semums.ac.ir/article-1-1280-en.html
17. Avelar NC, Bastone AC, Alcântara MA, Gomes WF. Effectiveness of aquatic and non-aquatic lower limb muscle endurance training in the static and dynamic balance of elderly people. Revista Brasileira de Fisioterapia. 2010; 14(3):229-36. [DOI:10.1590/S1413-35552010000300007][PMID]
18. Irez B. Pilates exercise positively affects balance, reaction time, muscle strength, number of falls and psychological parameters in 65+ years old women [PhD. dissertation]. Ankara: Middle East Technical University; 2009. https://hdl.handle.net/11511/19415
19. Gschwind YJ, Kressig RW, Lacroix A, Muehlbauer T, Pfenninger B, Granacher U. A best practice fall prevention exercise program to improve balance, strength / power, and psychosocial health in older adults: Study protocol for a randomized controlled trial. BMC Geriatr. 2013; 13:105. [DOI:10.1186/1471-2318-13-105][PMID][PMCID]
20. Bidari A, Nourgostar S, Sadeghi Sh, Alibeigi N. [Chronic low back pain as a marker of low pain threshold in the workers of a large industrial complex (Persian)]. Razi Journal of Medical Sciences. 2010; 17(75):23-32. http://rjms.iums.ac.ir/article-1-1496-en.html
21. Moeini B, Jalilian F, Jalilian M, Barati M. [Predicting factors related to regular physical activity in students using the bezenf model (Persian)]. Avicenna Journal of Clinical Medicine. 2011; 18(3):70-6. http://sjh.umsha.ac.ir/article-1-228-en.html
22. Lopopolo RB, Greco M, Sullivan D, Craik RL, Mangione KK. Effect of therapeutic exercise on gait speed in community-dwelling elderly people: A meta-analysis. Physical Therapy. 2006; 86(4):520-40. [DOI:10.1093/ptj/86.4.520][PMID]
23. Simas V, Hing W, Pope R, Climstein M. Effects of water-based exercise on bone health of middle-aged and older adults: A systematic review and meta-analysis. Journal of Sports Medican. 2017; 8:39-60. [DOI:10.2147/oajsm.s129182][PMID][PMCID]
24. Nagy E, Feher-Kiss A, Barnia M, Domjan-Preszner A, Angyan L, Horvath G. Postural control in elderly subjects participating in balance training. Europian Journal of Appleid Physiolgy. 2007; 100(1):97-104. [DOI:10.1007/s00421-007-0407-x][PMID]
25. Christiansen CL. The effects of hip and ankle stretching on gait function of older people. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation. 2008; 89(8):1421-8. [DOI:10.1016/j.apmr.2007.12.043][PMID]
26. Giannopoulou I, Ploutz-Snyder L, Carhart R, Weinstock R, Fernhall B, Goulopoulou S, et al. Exercise is required for visceral fat loss in postmenopausal women with type 2 diabetes. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2005; 90(3):1511-8. [DOI:10.1210/jc.2004-1782][PMID]
27. Rogers ME, Rogers NL, Takeshima N, Islam MM. Methods to assess and improve the physical parameters associated with fall risk in older adults. Preventive Medicine. 2003; 36(3):255-64.[DOI:10.1016/s0091-7435(02)00028-2]
28. Bean JF, Kiely DK, Herman S, Leveille SG, Mizer K, Frontera WR, et al. The relationship between leg power and physical performance in mobility-limited older people. Journal of the American Geriatrics Society. 2002; 50(3):461-7. [DOI:10.1046/j.1532-5415.2002.50111.x][PMID]
29. Abbasi M, Mojtahedi H. [The effect of aquatic exercise on quality of life, body mass index and cardiovascular markers in middle-aged women: A pilot study (Persian)]. Journal of Torbat Heydariyeh University of Medical Sciences. 2017; 5(1):50-6. http://jms.thums.ac.ir/article-1-387-en.html