تکنیک رهاسازی میوفاشیال روی ناهنجاری‌های ستون فقرات: یک مطالعه مروری روایتی

Introduction
An abnormal curvature of the spine, such as scoliosis, hyperkyphosis, or hyperlordosis, is known as a spinal deformity. It can affect a person’s ability to function and lead to pain and mobility challenges. Myofascial release (MFR) is a hands-on technique to relieve pain and stiffness by focusing on the fascial system. It is often incorporated into manual therapy techniques to improve flexibility, range of motion, and overall movement function. The MFR is a manual therapy that involves applying pressure to the muscles and fascia to soften and stretch the myofascial complex. This therapy aims to restore optimal muscle length, reduce pain, and enhance overall function. The current review aimed to investigate the effects of MFR on spinal deformities, including scoliosis, hyperkyphosis, and hyperlordosis.

Methods
The search was conducted using the PICO method from inception until November 2024 in the PubMed, Scopus, Google Scholar, and ISI Web of Knowledge databases, applying OR and AND operators. The search focused on two main sections of PICO: Population and intervention. The inclusion criteria for the studies were as follows: 1.Participants must have some spinal deformities, including scoliosis, hyperkyphosis, or hyperlordosis (or a combination of these), and 2. The therapeutic intervention must be massage therapy utilizing the MFR technique for these individuals. Studies that implemented the MFR technique for conditions other than the three deformities mentioned above or those that used corrective exercises without MFR in individuals with scoliosis, hyperkyphosis, or hyperlordosis were excluded from this review. 

Results 
A total of 11 studies were included based on specific inclusion and exclusion criteria. Among these, 5 studies focused on scoliosis, 3 on hyperkyphosis, and another 3 on hyperlordosis. The research methodologies varied: five studies were case reports, four were single-blind randomized clinical trials, and two were single-group quasi-experimental studies. The variables most frequently measured in the studies included pain, range of motion in the target area (cervical, thoracic, or lower back), and angles of scoliosis, kyphosis, or lordosis. In scoliosis, three case reports have shown that a combination of MFR and corrective exercises can effectively reduce the scoliosis angle and increase the spine’s range of motion. A randomized clinical trial comparing MFR and muscle energy techniques in adolescents with idiopathic scoliosis showed that both methods significantly improved the thoracic scoliosis angle. Still, the muscle energy technique outperformed the MRT. In hyperkyphosis, one case report study reported that the MFR approach could reduce pain associated with cervical kyphosis, improve movement, and restore cervical lordosis. A randomized clinical trial showed that a corrective exercise program combined with MFR was more effective in correcting spinal hyperkyphosis than exercise therapy alone. In hyperlordosis, two studies showed that MFR improved lordosis and range of motion in the lumbar region. Another study showed that combining MFR with posterior pelvic tilting therapy resulted in greater improvement compared to the MFR group alone in people with hyperlordosis. The findings indicated that the MFR technique reduced pain, decreased spinal deformity in the affected areas, and improved range of motion. Moreover, the combination of MFR with corrective exercises demonstrated more effective results on these parameters than either MFR or corrective exercises used individually.

Conclusion
The MFR technique can effectively reduce spinal deformities and pain and increase the range of motion in the spine. Combining MFR with corrective exercises can improve these outcomes more than either MFR or corrective exercises alone. However, due to the limited number of studies, especially clinical trials, and the relatively small sample size, the results may be interpreted cautiously, and further studies are needed. 

Ethical Considerations

Compliance with ethical guidelines
All ethical principles were considered in this study. This is a systematic review study. No experiments were conducted on human or animal samples. Accordingly, there was no need for an ethical code.

Funding
This research did not receive any specific grant from funding agencies in the public, commercial, or not-for-profit sectors.

Conflict of interest
The authors declared no conflict of interest.

مقدمه و اهداف
انحنای غیرطبیعی ستون فقرات، مانند اسکولیوز، هایپرکیفوز یا هایپرلوردوز به‌عنوان  ناهنجاری (دفورمیتی) ستون فقرات شناخته می‌شود. این می‌تواند بر توانایی ستون فقرات فرد برای انجام کار تأثیر بگذارد و منجر به درد، مشکلات عصبی و چالش‌های حرکتی شود. ناهنجاری‌های ستون فقرات می‌تواند به دلایل مختلفی، از‌جمله نقص مادرزادی، پیری و انحطاط تا تروما رخ دهد. اسکولیوز که به‌عنوان انحنای بیش از 10 درجه ستون فقرات در صفحه فرونتال تعریف می‌شود، یکی از شایع‌ترین بدشکلی‌های ستون فقرات است. 90 درصد از کل اسکولیوزها در دوران نوجوانی با شیوع 1 تا 2 درصد رخ می‌دهد و اکثر بیماران زن هستند. برای درمان انحنایی که بیشتر از 45 تا 50 درجه باشد، جراحی توصیه می‌شود. بنابراین این بیماران کیفیت زندگی کمتری را نسبت به همتایان سنی خود گزارش می‌دهند [1]. 
هایپرکیفوز یا گردپشتی به افزایش بیش‌از‌حد انحنای پشتی ستون فقرات در بخش سینه‌ای در سطح ساجیتال گفته می‌شود. در این ناهنجاری افزایش انحنای ناحیه سینه‌ای، وضعیت دور‌شده کتف‌ها و گرد شدن شانه‌ها دیده می‌شود. شیوع ناهنجاری‌های ستون مهره‌ها به ترتیب در بین بزرگسالان و سالمندان حدود 32 درصد و 60 درصد است [2]. در دفورمیتی هایپرلوردوزیس، انحنای ستون فقرات در ناحیه پایینی کمر بیشتر از میزان طبیعی است. در این بیماری یک منحنی به شکل C بیش‌از‌حد در قسمت پایین کمر، یعنی درست جایی که ستون فقرات به باسن متصل می‌شود، ایجاد می‌شود [3]. 
مسائل مربوط به کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، مانند عملکرد فیزیکی / شغلی، عملکرد ریوی، عملکرد اجتماعی و همچنین بهزیستی روانی و فیزیولوژیکی نیز ممکن است در نتیجه یک انحنای قابل‌توجه و پوسچر نامناسب تحت تأثیر قرار گیرند. یکی از دلایل اصلی درد و اختلال دستگاه عضلانی‌اسکلتی، درد مایوفاشیال است [4]. درد مایوفاشیال اختلالی شایع، غیرمفصلی و عضلانی‌اسکلتی است. سیستم میوفاشیال توسط اجزای جامد (عضلات، استخوان، غضروف، و بافت چربی) و مایع (خون، لنف) تشکیل می‌شود که حرکت را از عضلات به استخوان‌ها انتقال می‌دهد. اگر سیستم میوفاشیال مختل بادشد، سفتی فاشیا می‌تواند عملکرد نامناسب در ساختار ستون فقرات و درد ایجاد کند. انواع مختلف تروما در فیبرهای عضلانی ممکن است منجر به تشکیل نقاط ماشه‌ای شود که به‌صورت موضعی درد ایجاد می‌کنند [5].  
درمان محافظه‌کارانه شامل بریس‌، مشاهده درمان و فیزیوتراپی، به‌ویژه تمرینات فیزیکی و تکنیک‌های درمان دستی است که انحنای ستون فقرات را کاهش می‌دهد، پیشرفت انحنا را کاهش می‌دهد یا جراحی را در این افراد به تأخیر می‌اندازد [6]. 
مایوفاشیال ریلیز یا رهاسازی میوفاشیال یک تکنیک عملی است که برای رفع درد و سفتی در بدن با تمرکز بر روی سیستم فاشیال استفاده می‌شود. اغلب در تکنیک‌های درمان دستی ماساژ‌درمانی گنجانده می‌شود که هدف آن بهبود انعطاف‌پذیری، دامنه حرکت و عملکرد کلی حرکت است. رهاسازی میوفاشیال یکی از انواع روش‌های درمان دستی است که در آن فشار به عضله و فاشیا برای نرم شدن و کشش مجموعه میوفاشیال وارد می‌شود که طول بهینه عضله را بازگرداند و باعث کاهش درد و بهبود عملکرد فرد شود [7]. این روش می‌تواند توسط درمانگر یا خود بیمار با استفاده از ابزار ماساژ (غلتک فومی، توپ، چوب) انجام شود. بنابراین گنجاندن برنامه‌های مداخله‌ای که کنترل وضعیتی را از‌طریق ثبات و انعطاف‌پذیری عضلات کور (یا عضلات ثبات مرکزی) همراه با رهاسازی میوفاشیال انجام می‌دهند، می‌تواند اثرات مثبتی در درد و جبران دفورمیتی‌های ستون فقرات داشته باشد [8].
اخیرا رهاسازی میوفاشیال به‌عنوان ابزاری مؤثر برای کنترل پیشرفت انحنای ستون فقرات در بزرگسالان و نوجوانان مبتلا به دفورمیتی‌های ستون فقرات بخصوص از نوع ایدیوپاتیک مطرح شده است [9-11]. تحقیقات نشان داده است وقتی از رهاسازی میوفاشیال به‌عنوان یک روش درمانی توسط ماساژ‌درمانگر، فیزیوتراپ، کاردرمانگر یا سایر پزشکان مراقبت بهداشتی استفاده می‌شود، بیماران شاهد کاهش درد، بهبود وضعیت بدنی و ارتقای کیفیت زندگی هستند که ممکن است شامل عملکرد فیزیکی، اجتماعی و ریوی آن‌ها نیز باشد [12، 13]. 
طبق یافته‌های ما تا‌کنون مطالعه مرروی‌ای در‌زمینه بررسی تکنیک رهاسازی میوفاشیال در افراد مبتلا به دفورمیتی‌های ستون فقرات انجام نشده است. بنابراین هدف مطالعه مروری‌روایتی حاضر بررسی تکنیک رهاسازی میوفاشیال در افراد مبتلا به اسکولیوز، هایپرکیفوز یا هایپرلوردوز است.

مواد و روش‌ها
جست‌وجوی مقالات با استفاده از روش پیکو و با عملگرهای OR و AND از آغاز تا نوامبر 2024 پایگاه‌های اطلاعاتی پابمد، اسکوپوس، گوگل‌اسکالر و وب‌آوساینس  انجام شد انجام شد. کلید‌واژه‌های مورد‌استفاده در جدول شماره 1 آورده شده است. در مطالعه مروری‌روایتی حاضر، از 2 بخش جمعیت (P) و مداخله (I) پیکو (PICO) جهت جست‌وجوی مقالات استفاده شد. 

معیارهای ورود مطالعات عبارت‌اند از:
1. افراد دارای هر‌یک از دفورمیتی ستون فقرات شامل اسکولیوز، هایپرکیفوز یا هایپرلوردوز (یا ترکیبی از این‌ها)؛
 2: مداخله درمانی، ماساژ‌درمانی با تکنیک رهاسازی میوفاشیال. 
مطالعاتی که تکنیک رهاسازی میوفاشیال را روی بیماری‌هایی جز 3 دفورمیتی مذکور انجام دادند یا از تمرینات اصلاحی اما بدون رهاسازی میوفاشیال در افراد دارای دفورمیتی اسکولیوز، هایپرکیفوز یا هایپرلوردوز استفاده کرده بودند، از مطالعه مرروی حاضر خارج شدند.
 به‌دلیل تعداد محدودیت مطالعات در این زمینه، هر نوع متغیری که با تکنیک رهاسازی میوفاشیال روی افراد با دفورمیتی‌های ستون فقرات اندازه‌گیری شده بود، در این مطالعه مرروی گنجانده شد. 

یافته‌ها
در‌نهایت، 11 مطالعه برای ارزیابی نهایی انتخاب شدند. جدول شماره 2 خلاصه‌ای از جزئیات مطالعات را نشان می‌دهد.

در کل، 5 مطالعه روی تأثیر رهاسازی میوفاشیال در افراد با اسکولیوز [9، 14-17]، 3 مطالعه روی افراد با هایپر کایفوز [11، 18، 19] و 3 مطالعه روی افراد با هایپرلوردوز [10، 20، 21] انجام شد. به‌دلیل تعداد کم مطالعات در این زمینه، مطالعات گزارش مورد نیز وارد شد. 5 مطالعه به‌صورت گزارش مورد [14-18]، 4 مطالعه به‌صورت کارآزمایی بالینی تصادفی یک‌سویه‌کور [9-11، 21] و 2 مطالعه به‌صورت شبه‌تجربی یک گروهه [19، 20] انجام شد. در مطالعات کارآزمایی بالینی تصادفی یک‌سویه‌کور، ارزیاب کور بوده است. متغیرهایی که غالباً مطالعات اندازه‌گیری کردند شامل درد، دامنه حرکتی در ناحیه مورد‌نظر (گردن، توراسیک یا کمر) و زوایای اسکولیوز، کایفوز یا لوردوز بود. یک مطالعه گزارش موردی جنبه‌های روانی با استفاده از پرسش‌نامه [19] و یک مطالعه‌ گزارش موردی، تعادل کلی اسپاینال [16] را نیز اندازه‌گیری کرده بودند.  

بحث
فاشیا یک بافت همبند تخصصی است که کل بدن را می‌پوشاند. از‌نظر بافت‌شناسی، از سلول‌ها و ماتریکس خارج‌سلولی (متشکل از کلاژن، الاستین و رتیکولین) تشکیل شده است. فاشیا ویژگی‌های مواد ویسکوالاستیک را در پاسخ به نیرو نشان می‌دهد. خاصیت ویسکوزی آن منجر به تغییر شکل دائمی می‌شود و خاصیت ارتجاعی آن به مرور زمان آن را به طول استراحت خود باز‌می‌گرداند. هنگامی که استرس به «پیوندهای متقاطع کلاژن شکننده» اعمال می‌شود، طول آن در مقایسه با طول استراحت به‌طور دائم تغییر می‌کند. اختلال عملکرد عضلانی عمیق منجر به درد ستون فقرات و تغییر در ساختار فاشیا می‌شود. در نتیجه این سیستم میوفاشیال پیوسته که شبیه کرست است، اثر محافظتی خود را از دست می‌دهد [22]. در سال‌های اخیر، تکنیک رهاسازی میوفاشیال برای درمان آسیب‌های اسکلتی‌عضلانی استفاده شده است و کاربرد بالینی و آزمایش‌های مرتبط با رهاسازی میوفاشیال روند رو به افزایشی را نشان می‌دهد [12].

در اسکولیوز، نتایج 3 مطالعه گزارش موردی نشان داد ترکیب رهاسازی میوفاشیال و تمرینات اصلاحی می‌تواند برای کاهش زاویه اسکولیوز و افزایش دامنه حرکتی ستون مناسب باشند [15-17]. این می‌تواند باعث بهبودی در عملکرد اسکلتی‌عضلانی، افزایش ثبات کور، تسکین درد و بهینه‌سازی کلی سلامت جسمانی شود. رهاسازی میوفاشیال عمدتاً بافت نرم را آزاد می‌کند، خون‌رسانی به عضلات را حفظ می‌کند و سارکومرهای منقبض را آزاد می‌کند. بنابراین فشار روی یا حساسیت ساختارهایی، مانند اعصاب و عروق خونی را کاهش می‌دهد [23].
 همچنین تمرین‌هایی که به‌طور خاص برای اسکولیوز طراحی شده‌اند می‌توانند به‌عنوان درمان اولیه برای انحنای خفیف عمل کنند. هدف این تمرینات کاهش دفورمیتی با اصلاح بافت‌های نرمی است که بر ستون فقرات تأثیر می‌گذارد و در‌نتیجه بر کنترل حرکات ستون فقرات تأثیر می‌گذارد [24]. بنابراین ترکیب رهاسازی میوفاشیال و تمرنیات مناسب در کنار هم می‌تواند به‌عنوان یک درمان مؤثردر افراد با اسکولیوز باشد. از طرف دیگر، در یک مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی که در آن مقایسه 2 روش رهاسازی میوفاشیال و تکنیک انرژی عضلانی در نوجوانان را با اسکولیوز ایدیوپاتیک انجام دادند نتایج نشان داد زاویه اسکولیوز توراسیک هر دو گروه به‌طور قابل‌توجهی بهبود یافتند، اما در مقایسه 2 گروه، گروه تکنیک انرژی عضلانی از گروه رهاسازی میوفاشیال بهتر عمل کردند [9]. ازآنجایی‌که تنها یک مطالعه به مقایسه رهاسازی میوفاشیال با روش‌های دیگر دردرمان زاویه اسکولیوز پرداخته بود، مطالعات بیشتری در این زمینه نیاز است. 
در هایپرکایفوز، یک مطالعه گزارش موردی بیان کرد رویکرد رهاسازی میوفاشیال توانست درد مربوط به کایفوز ناحیه گردنی را کاهش دهد و باعث بهبود حرکت و بازیابی لوردوز گردنی شود [11]. نقش تمرین‌درمانی نیز حائز اهمیت است و یک کارآزمایی بالینی تصادفی نشان داد یک برنامه تمرینی اصلاحی همراه با رهاسازی میوفاشیال در اصلاح هایپرکایفوز ستون فقرات مؤثرتر از تمرین‌درمانی به‌تنهایی است [11]. تکنیک‌های رهاسازی میوفاشیال به‌صورت فشار مداوم و معمولاً ملایم (برای 90 تا 120 ثانیه) اعمال می‌شوند که منجر به کشش اجزای الاستیک ماتریس کلاژن می‌شود و تا زمان توقف آزادسازی ادامه می‌یابد. در طول رهاسازی، ماده ماتریکس جریان می‌یابد و باعث می‌شود ماده ویسکوز میانی از حالت سلولی به حالت ژل تبدیل شود [25]. آن مطالعه کارآزمایی بالینی از تکنیک رهاسازی میوفاشیال متقاطع استفاده کرد و به نظر می‌رسد که این تکنیک رهاسازی میوفاشیال، اتصالات مقطعی (تغییر شکل پلاستیک) را می‌شکند و ماده ماتریکس را تحریک می‌کند (بر خواص الاستیک تأثیر می‌گذارد) و در‌نتیجه انعطاف‌پذیری بافت فاشیا را افزایش می‌دهد [11].
در هایپرلوردوز، نتایج 2 مطالعه که شامل شده، نشان داد رهاسازی میوفاشیال باعث بهبود لوردوز و دامنه حرکتی در ناحیه کمری شد [10، 21]. استفاده از تکنیک‌های رهاسازی میوفاشیال می‌تواند منجر به ریلکس شدن عضلات در ناحیه کمر شود که به‌طور بالقوه منجر به تغییر در راستای ستون فقرات کمری می‌شود [10]. از طرف دیگر، ترکیب رهاسازی میوفاشیال با درمان تیلت خلفی لگن منجر به بهبود بیشتر در مقایسه با گروه رهاسازی میوفاشیال به‌تنهایی شد. تمرینات تیلت خلفی لگن با هدف فعال‌سازی و تقویت عضلات شکمی انجام می‌شوند؛ این عضلات با ایجاد سفتی فعال در ناحیه مرکزی بدن، از طریق اتصال به فاشیای سینه‌ای-کمری، به پایداری و حمایت از ستون فقرات کمک می‌کنند [10].
 شواهد نشان می‌دهد تمرینات تیلت خلفی لگن به کاهش لوردوز نیز کمک می‌کند. بنابراین این تمرنیات در کنار استفاده از تکنیک رهاسازی میوفاشیال در افراد مبتلا به هایپرلوردوز توصیه می‌‌شود [26، 27]. همچنین، مطالعه دیگر نشان داد رهاسازی میوفاشیال که توسط خود بیمار با استفاده از غلتک فومی صورت گرفت، تأثیر معناداری در کاهش زاویه لوردوز داشت که محققین این مطالعه این بهبودی در کاهش زاویه لوردوز را به دلیل انعطاف‌پذیری عضله همسترینگ بیان کردند [20]. 
رهاسازی میوفاشیال انجام‌شده توسط بیمار با استفاده از غلتک فومی باعث ایجاد فشار مستقیم در سراسر عضله همراه با غلتیدن روی بافت نرم، کشش عضله و ایجاد اصطکاک بین لایه‌های فاشیا می‌شود که برای شکستن چسبندگی‌های فیبری و خاصیت ارتجاعی بافت نرم مفید است [28]. یکی دیگر از مزایای استفاده از فوم این است که می‌تواند به قسمت‌های مختلف بدن فشار وارد کند و تغییر وضعیت بدن افراد می‌تواند به حرکت غلتک فومی بر روی قسمت‌های مختلف بدن کمک کند. افراد از وزن بدن خود برای اعمال فشار استفاده می‌کنند. غلتک فومی عدم تعادل عضلات را اصلاح می‌کند، درد عضلانی را کاهش می‌دهد، دامنه حرکت و انعطاف پذیری را افزایش می‌دهد و فشار وارده بر مفاصل را کاهش می‌دهد [8].
در‌نهایت، درمان ازطریق رهاسازی میوفاشیال برای کشش فاشیا و شل شدن بافت‌های نرم و محدودیت‌های مفصلی طراحی شده است. رهاسازی میوفاشیال به شکستن پیوندهای متقاطع در بافت‌های نرم اطراف مفصل کمک می‌کند، فاصله بین الیاف و انبساط بافت‌ها را افزایش می‌دهد که بنابراین به موجب آن باعث بهبود درد و افزایش دامنه حرکتی می‌شود. افزایش انعطاف‌پذیری عضلانی ناشی از رهاسازی میوفاشیال را می‌توان از‌نظر نوروبیولوژیکی نیز توضیح داد. انتهای روفینی یکی از نورون‌های فاشیا است و به‌طور خاص به نیروهای لمسی و کشش‌های جانبی پاسخ می‌دهد. به نظر می‌رسد تحریکات روفینی باعث کاهش فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک می‌شود [11]. 
مطالعات مرروی اخیر بهبود قابل‌توجهی در درد و دامنه حرکتی کمر یا گردن پس از استفاده از رهاسازی میوفاشیال در بیماران مبتلا به کمردرد [12، 23] یا گردن درد مزمن [29، 30] را بیان کردند. اثر فیزیولوژیکی رهاسازی میوفاشیال در تسکین شدت درد در بیماران ممکن است به رفع انسداد فاشیای عمیق و فیبرهای عضلانی اطراف مربوط باشد [31]. بنابراین استفاده از رهاسازی میوفاشیال در کنار تمرینات مناسب ناحیه ستون فقرات می‌تواند در کاهش دفورمیتی و درد مؤثر باشد. 

نتیجه‌گیری
تکنیک رهاسازی میوفاشیال می‌تواند در کاهش دفورمیتی‌های ستون فقرات و بهبود درد و دامنه حرکتی ستون فقرات مؤثر باشد. ترکیب رهاسازی میوفاشیال همراه با تمرنیات اصلاحی می‌تواند باعث بهبود بیشتر این متغیرها در مقایسه با رهاسازی میوفاشیال یا تمرنیات اصلاحی شود. با‌این‌حال، به دلیل تعداد مطالعات محدود، به‌خصوص از نوع کارآزمایی بالینی و حجم نسبتاً کوچک نمونه مورد‌استفاده، نتایج ممکن است با احتیاط تفسیر شوند و مطالعات بیشتری نیاز است.

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در این مطالعه تمام اصول اخلاقی رعایت شد. این مطالعه یک مطالعه مروری سیستماتیک است. هیچ آزمایشی بر روی نمونه‌های انسانی یا حیوانی انجام نشد. براین‌اساس به تدوین آیین‌نامه اخلاقی نیاز نبود.

حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسنده، این مقاله تعارض منافع ندارد. 

References

1. Diarbakerli E, Grauers A, Danielsson A, Abbott A, Gerdhem P. Quality of life in males and females with idiopathic scoliosis. Spine. 2019; 44(6):404-10. [DOI:10.1097/BRS.0000000000002857] [PMID]
2. Liu S, Diebo BG, Henry JK, Smith JS, Hostin R, Cunningham ME, et al. The benefit of nonoperative treatment for adult spinal deformity: Identifying predictors for reaching a minimal clinically important difference. The Spine Journal. 2016; 16(2):210-8. [DOI:10.1016/j.spinee.2015.10.043] [PMID]
3. Gaylard D. Hyperlordosis. British Journal of Anaesthesia. 2003; 91(4):609. [DOI:10.1093/bja/aeg626] [PMID]
4. Ganjaei KG, Ray JW, Waite B, Burnham KJ. The fascial system in musculoskeletal function and myofascial pain. Current Physical Medicine and Rehabilitation Reports. 2020; 8:364-72. [DOI:10.1007/s40141-020-00302-3]
5. Bordoni B, Escher AR, Tobbi F, Pianese L, Ciardo A, Yamahata J, et al. Fascial nomenclature: Update 2022. Cureus. 2022; 14(6):e25904. [DOI:10.7759/cureus.25904]
6. Foley Davelaar CM, Weber Goff E, Granger JE, Gill DE, Dela Cruz NMR, Sugimoto D. Conservative treatments of adolescent idiopathic scoliosis: Physical therapists' perspectives. Clinical Pediatrics. 2024; 63(8):1132-8. [DOI:10.1177/00099228231208609] [PMID]
7. Ajimsha MS, Al-Mudahka NR, Al-Madzhar JA. Effectiveness of myofascial release: Systematic review of randomized controlled trials. Journal of Bodywork and Movement Therapies. 2015; 19(1):102-12. [DOI:10.1016/j.jbmt.2014.06.001] [PMID]
8. López-Torres O, Mon-López D, Gomis-Marzá C, Lorenzo J, Guadalupe-Grau A. Effects of myofascial release or self-myofascial release and control position exercises on lower back pain in idiopathic scoliosis: A systematic review. Journal of Bodywork and Movement Therapies. 2021; 27:16-25. [DOI:10.1016/j.jbmt.2021.02.017] [PMID]
9. Mohammed A, AboAli SE, Abdelmutilibe SM, Elsamahy S, Elsherif N, Elmahdy M, et al. Muscle energy techniques versus myofascial release on scoliosis in adolescent girls: A randomized controlled trial. Fizjoterapia Polska. 2024; 24(1):54-9.[DOI:10.56984/8ZG2EF864D]
10. Arun B, Suganya M, Ashok A. Myofascial release therapy in addition to the posterior pelvic tilting in hyperlordosis individuals. Indonesian Journal for Health Sciences. 2019; 3(2):71-7. [DOI:10.24269/ijhs.v3i2.1698]
11. Mousavi SH, Minoonejad H, Rajabi R, Seidi F. Follow-up comparison of the effect of eight-weeks corrective exercises with and without myofascial release on postural kyphosis deformity. Sport Sciences and Health Research. 2019; 11(1):1-2. [DOI:10.32598/JESM.11.1.1]
12. Chen Z, Wu J, Wang X, Wu J, Ren Z. The effects of myofascial release technique for patients with low back pain: A systematic review and meta-analysis. Complementary Therapies in Medicine. 2021; 59:102737. [DOI:10.1016/j.ctim.2021.102737] [PMID]
13. Laimi K, Mäkilä A, Bärlund E, Katajapuu N, Oksanen A, Seikkula V, et al. Effectiveness of myofascial release in treatment of chronic musculoskeletal pain: A systematic review. Clinical Rehabilitation. 2018; 32(4):440-50. [DOI:10.1177/0269215517732820] [PMID]
14. LeBauer A, Brtalik R, Stowe K. The effect of myofascial release (MFR) on an adult with idiopathic scoliosis. Journal of Bodywork and Movement Therapies. 2008; 12(4):356-63. [DOI:10.1016/j.jbmt.2008.03.008] [PMID]
15. Rahane RB, Ranganathan A, Raj P. Examining the impact of myofascial release and chest mobility exercises on functional scoliosis: A case report. Journal of Clinical & Diagnostic Research. 2024; 18(9):YD01-3. [DOI:10.7860/JCDR/2024/71244.19833]
16. Maharathi S, Iyengar R, Chandrasekhar P. Biomechanically designed curve specific corrective exercise for adolescent idiopathic scoliosis gives significant outcomes in an adult: A case report. Frontiers in Rehabilitation Sciences. 2023; 4:1127222. [DOI:10.3389/fresc.2023.1127222] [PMID] [PMCID]
17. Lee SY, Kim GD, Park SG, Kim MS, Huang CH, Cho HJ, et al. Chuna therapy and myofascial release technique for the pain relief and Cobb's angle improvement in patients with scoliosis: Case report. The Journal of Churna Manual Medicine for Spine and Nerves. 2012; 7(1):59-65. [Link]
18. Han SI, Park JM. Myofascial release improved regional kyphosis in a 20-year-old female patient with cervical neuroforaminal encroachment: A case report. Journal of the Korean Society of Physical Medicine. 2020; 15(1):19-24. [DOI:10.13066/kspm.2020.15.1.19]
19. Ćosić V, Day JA, Iogna P, Stecco A. Fascial manipulation(®) method applied to pubescent postural hyperkyphosis: A pilot study. Journal of Bodywork and Movement Therapies. 2014; 18(4):608-15. [DOI:10.1016/j.jbmt.2013.12.011] [PMID]
20. Marjani ME, Marjani S, Ghaffari E. The effect of eight weeks of self-myofascial release on lumbar lordosis of elderly women. International Journal of Aging Health and Movement. 2022; 4(2):43-9. [DOI:10.7575/ijahm.v4i2.104]
21. Welling A, Patil A, Gunjal P, Naik P, Hubli R. Effectiveness of three-dimensional myofascial release on lumbar lordosis in individuals with asymptomatic hyperlordosis: A placebo randomized controlled trial. International Journal of Therapeutic Massage & Bodywork. 2024; 17(2):20-31. [DOI:10.3822/ijtmb.v17i2.957] [PMID] [PMCID]
22. Gatton ML, Pearcy MJ, Pettet GJ, Evans JH. A three-dimensional mathematical model of the thoracolumbar fascia and an estimate of its biomechanical effect. Journal of Biomechanics. 2010; 43(14):2792-7. [DOI:10.1016/j.jbiomech.2010.06.022] [PMID]
23. Wu Z, Wang Y, Ye X, Chen Z, Zhou R, Ye Z, et al. Myofascial release for chronic low back pain: A systematic review and meta-analysis. Frontiers in Medicine. 2021; 8:697986. [DOI:10.3389/fmed.2021.697986] [PMID] [PMCID]
24. Romano M, Minozzi S, Bettany-Saltikov J, Zaina F, Chockalingam N, Kotwicki T, et al. Exercises for adolescent idiopathic scoliosis. The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2012; 2012(8):CD007837. [DOI:10.1002/14651858.CD007837.pub2] [PMID] [PMCID]
25. Izadkhah S, Naseri N, Maarufi N, Kocheili Y, Shabedin H. Comparison of myofascial release and muscle energy technique effects on hamstring muscle flexibility. Journal of Modern Rehabilitation. 2016; 9(S1):131-9. [Link]
26. Watanabe W, Sato K, Itoi E, Yang K, Watanabe H. Posterior pelvic tilt in patients with decreased lumbar lordosis decreases acetabular femoral head covering. Orthopedics. 2002; 25(3):321-4. [DOI:10.3928/0147-7447-20020301-16] [PMID]
27. Yoo WG. Effect of the individual strengthening exercises for posterior pelvic tilt muscles on back pain, pelvic angle, and lumbar ROM of a LBp patient with excessive lordosis: A case study. Journal of Physical Therapy Science. 2014; 26(2):319-20. [DOI:10.1589/jpts.26.319] [PMID] [PMCID]
28. Ughreja RA, Venkatesan P, Balebail Gopalakrishna D, Singh YP. Effectiveness of myofascial release on pain, sleep, and quality of life in patients with fibromyalgia syndrome: A systematic review. Complementary Therapies in Clinical Practice. 2021; 45:101477. [DOI:10.1016/j.ctcp.2021.101477] [PMID]
29. Guo Y, Lv X, Zhou Y, Li Z, She H, Bai L, et al. Myofascial release for the treatment of pain and dysfunction in patients with chronic mechanical neck pain: Systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. Clinical Rehabilitation. 2023; 37(4):478-93. [DOI:10.1177/02692155221136108] [PMID]
30. Mittal S, Sharma S. Effect of myofascial release and muscle energy technique on patients with chronic neck pain: A scoping review. Physical Activity and Nutrition. 2024; 28(1):45-51. [DOI:10.20463/pan.2024.0007] [PMID] [PMCID]
31. Manheim C. The myofascial release manual. New York: Routledge; 2024. [DOI:10.4324/9781003525158]