Effects of Corrective Exercise Protocol Utilizing A TheraBand on Muscle Activity During Running in Individuals With Genu Valgum

مقدمه
مفصل زانو مانند مفاصل دیگر بدن تحت‌تأثیر نقص‌ها، آسیب‌ها و بیماری‌ها قرار می‌گیرد. عوامل زیادی مفصل زانو را منحصر به فرد ساخته است که از جمله ‌آن‌ها می‌توان به حفظ و تحمل وزن بدن در زمان‌ حرکات ایستا و پویا اشاره کرد [1]. از آنجا که پا محل اتصال بدن با زمین است، انحرافات ساختاری به‌ویژه در زانو احتمال بروز آسیب در افراد را افزایش می‌دهد و ممکن است مانع مشارکت آن‌ها در فعالیت‌ها شود [2]. ناهنجاری در اندام تحتانی می‌تواند بر بیومکانیک حرکات انسان مانند دویدن اثر منفی بگذارد و به علائم ناپایداری منجر شود [3]. عواملی همچون تغییرات در راستای مکانیکی اندام تحتانی باعث تغییراتی در فعالیت عضلات اطراف مفاصل و در مکانیک راه رفتن و دویدن می‌شود که مهم‌ترین تغییر در این محور افزایش والگوس زانو می‌باشد. چاقی، راشیتیسم (بیماری نرمی استخوان)، ضربه، پارگی رباط‌های زانو می‌توانند از علل بوجود آمدن زانوی ضربدری باشند [4]. والگوس غیر طبیعی زانو در هنگام دویدن به‌ویژه در مرحله اتکا و یا در موقع فرود در اجرای ورزش‌های مختلف با برخی از آسیب‌های شایع زانو نظیر آسیب لیگامنت متقاطع قدامی و نیز آسیب و درد سندرم پتلوفمورال مرتبط است [5]. افراد دارای عارضه‌ زانوی ضربدری میزان بیشتری از خطر پیشرفت بیماری و همچنین ریسک افزایش استئوآرتریت زانو در قسمت خارجی را نسبت به افراد سالم یا بیماران دارای عارضه‌ زانوی پرانتزی نشان داده‌اند [6, 7, 8]. پژوهش‌های انجام شده بر روی بیماران میان‌سال و سالخورده دارای عارضه زانوی ضربدری و استئوآرتریت زانو در بخش خارجی نشان داده است این عارضه باعث کاهش گشتاور اداکتوری زانو، کاهش چرخش اداکتوری زانو و کاهش فلکشن زانو می‌شود در مقایسه با گروه سالم و بیمارانی که این عارضه را در بخش داخلی زانو داشته‌اند [9, 10, 11]. گشتاور اداکتوری داخلی زانو، یک نشانگر معتبر برای بارگذاری مکانیکی مفصل زانو طی دویدن [12 ,13]، تنها یک ارتباط ضعیف را با عارضه زانوی ضربدری توسط رادیوگرافی استاتیک نشان داد [14, 15]. همچنین نشان داده شده است افراد مبتلا به زانوی ضربدری و استئوآرتریت خارجی زانو اوج گشتاور ابداکتوری زانوی کمتر، اداکشن کمتر در حالت چرخش و کاهش فلکشن مفصل زانو را در مقایسه با افراد دارای زانوی پرانتزی یا گروه سالم داشته‌اند [9, 10]. برخی مطالعات رابطه مستقیمی بین فعالیت عضلات ران با والگوس زانو نشان داده‌اند، به این ترتیب که افزایش فعالیت عضلات ران به افزایش والگوس زانو منجر شده بود [16, 17]. برخی مطالعات به بررسی میزان شیوع این عارضه بین دانش‌آموزان و افراد جامعه پرداخته‌ است که از جمله آن‌ها می‌توان به مطالعه بابایی لاهیجانی پرداخت که میزان شیوع اختلالات اندام تحتانی را بین دانش‌آموزان 11-7 سال شهرستان رشت 60 درصد گزارش کرد [18]. همچنین شجاع‌الدین در مطالعه‌ای که به بررسی اختلالات اندام تحتانی دانش‌آموزان دماوندی پرداخته بود میزان شیوع این اختلالات را حدود 69/73 درصد اعلام کرد که از بین این افراد، حدود 91/20 درصد دانش‌آموزان زانوی ضربدری بودند [19]. با توجه به میزان گسترش و شیوع عارضه زانوی ضربدری، پیدا کردن روش مناسب برای پیشگیری از آسیب‌های ثانویه این عارضه و بهبود کارایی عضلات ناحیه زانو از اهمیت بالایی برخوردار است. 

امروزه روش‌های مختلفی برای اصلاح عارضه زانوی ضربدری به کار می‌رود که هدف تمامی آن‌ها پیشگیری از افزایش خطرات آسیب و بهبود این عارضه می‌باشد. رویکرد جدید طب ورزش در به حرکت درآوردن زود هنگام بیمار با استفاده از درمان عملکردی است و بی‌حرکتی مطلق با استفاده از آتل‌های گچی در حال منسوخ شدن است. تیپینگ یک عضو یا بخشی از بدن مشابه کاربرد یک آتل انعطاف‌پذیر است که به کاهش فشار بر ناحیه آسیب‌دیده و پیشگیری از بروز ضایعات بیشتر کمک می‌کند [20]. درمان‌های دستی نوعی از درمان‌های فیزیوتراپی است که مبنای آن استفاده از دست و اجرای تکنیک‌های خاص و ماهرانه برای رهایی از درد، شل‌سازی عضلانی، تسهیل حرکت در ساختمان‌های مختلف بدن، کاهش تورم و افزایش دامنه حرکتی در بیماران مختلف می‌باشد [21]. همچنین تکنیک‌های ریلکسیشن، ماساژ و ورزش‌های کششی نیز برای کاهش درد و تنش عضله به کار برده می‌شود [22]. مطالعات قبلی اثرات مثبتی از برنامه‌های تمرین اصلاحی با مقدار مناسب برای بهبود اختلالات عضلانی اسکلتی را نشان داده‌اند [23, 24]. یکی از ابزار تمرینی جدید و در دسترس برای استفاده در تمرینات اصلاحی تراباند (باند الاستیکی) می‌باشند [25]. تراباند ابزاری ارزان قیمت، قابل حمل و مفید در افزایش قدرت عضلانی بوده و مشکلات استفاده از کارهای مقاومتی با وزنه به‌ویژه در افراد دارای عارضه را ندارد [26]. مداخلات تمرینی از جمله تمرینات مناسب مقاومتی با باند الاستیک برای بهبود قدرت و توانایی حفظ تعادل اندام تحتانی مثبت گزارش شده است و می‌تواند فشار بیش از حد به قسمت داخلی زانو و خطر پیشرفت آسیب ساختاری را کاهش دهد [27]. آکتوک و زایت برگ [28] پژوهش خود را با این سؤال آغاز کردند که آیا تمرینات انجام‌شده با ترابند در تعادل قدرت عضله زانو تأثیر دارد؟ آن‌ها 27 مرد فوتبالیست حرفه‌ای را تحت تمرینات مقاومتی با استفاده از تراباند قرار دادند که 13 فوتبالیست در گروه تمرین و 14 فوتبالیست در گروه کنترل قرار گرفتند. تمرینات به مدت 10 هفته و بر هر دو پای قالب و غیر قالب اعمال شد و نتایج مثبت و اثرگذاری بر هر دو پا در گروه تمرین مشاهده شد. حال اینگونه موارد در مطالعات بنیادی انجام شده است، اما پاسخ الکترومایوگرافی عضلات زانو بعد از انجام تمرینات درمانی مورد بررسی قرار نگرفته است تا مشخص شود آیا تمرین باعث تغییر و بهبود در پاسخ فعالیت الکترومایوگرافی عضلات متعاقب یک دوره تمرین اصلاحی با استفاده از تراباند می‌شود؟ روش‌های مختلفی برای بررسی تأثیرگذاری تکنیک‌های درمانی پیشنهاد شده است که به علت تأثیر این تکنیک‌ها بر روی عضلات، بررسی فعالیت الکتریکی عضلات به‌عنوان یک روش مناسب به‌نظر می‌رسد. 
الکترومایوگرافی سطحی یکی از روش‌های غیر تهاجمی برای ارزیابی فعالیت‌ و یا مدت زمان فعالیت‌های عضلات است که به‌طور گسترده در شاخه‌های متفاوت بیومکانیک اسکلتی عضلانی از جمله در مطالعات توان‌بخشی، علم ارگونومی و علوم حرکتی استفاده می‌شود. از مزایای مهم الکترومایوگرافی می‌توان به غیر تهاجمی و اقتصادی ‌بودن آن اشاره کرد [29]. در کلیه این کاربردها، سیگنال‌های ایی‌ام‌جی در دو فضای کلی فرکانسی و دامنه‌ای تحلیل می‌شود. از این رو، می‌توان از الکترومایوگرافی به‌عنوان روشی مناسب برای بررسی تأثیر تمرینات اصلاحی ذکر کرد.
گمان می‌رود تمرینات با استفاده از تراباند می‌تواند فعالیت الکتریکی عضلات مرتبط با ژنووالگوم را در افراد زانوی ضربدری بهبود بخشد. بنابراین هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثرات یک دوره برنامه تمرین با تراباند بر فعالیت الکتریکی عضلات در افراد دارای عارضه زانوی ضربدری طی دویدن است.
روش کار
پژوهش حاضر از نوع کارآزمایی بود. جامعه آماری پژوهش حاضر افراد دارای زانوی ضربدری شهرستان اردبیل بودند. نرم‌افزار جی‌پاور نشان داد برای اندازه اثر برابر با 0/7، سطح معناداری برابر با 0/05 و توان آماری برابر با 0/8 هنگام استفاده از آزمون آنالیز واریانس با اندازه‌های تکراری با طرح تعاملی درون و بین گروهی تعداد حداقل 12 نمونه در هر گروه مورد نظر می‌باشد. بنابراین تعداد 24 پسر دارای زانوی ضربدری از دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی به‌صورت تصادفی در دو گروه تمرین (20-30 سال) (قد=0/06±1/76، وزن=1/10±83/35 و شاخص توده بدنی=3/45±30/23) و گروه کنترل (30-20 سال) (قد=78/12±1/0، وزن=1/50±80/15 و شاخص توده بدنی=3/20±25/36) قرار گرفتند. برای ارزیابی میزان والگوس افزایش‌یافته‌ زانو از کولیس استفاده شد. به این صورت که از آزمودنی‌ها خواسته شد در وضعیت آناتومیکی بایستند، سپس فاصله دو قوزک داخلی پاها با استفاده از کولیس اندازه‌گیری شد. افراد دارای زانوی ضربدری درجه یک (فاصله بین قوزک‌های داخلی کمتر از 2/5 سانتی‌متر) وارد پژوهش شدند [30]. 
معیارهای خروج از پژوهش شامل سابقه‌ شکستگی، مشکلات عصبی‌عضلانی، اختلاف طول اندام بیشتر از 5 میلی‌متر، عدم وجود عارضه‌ زانوی ضربدری و یا دارا بودن فعالیت فیزیکی سنگین طی دو روز قبل از آزمون بود. برای حذف اثرات فیزیولوژیکی ناشی از فعالیت فیزیکی سنگین و خستگی بر نتایج پژوهش آزمودنی‌ها از فعالیت سنگین دو روز قبل از آزمون منع شدند. پای برتر همه‌ آزمودنی‌ها سمت راست شناسایی شد [16]. ضمناً در تمامی مراحل، اخلاق پژوهشی رعایت شد و از شرکت‌کنندگان رضایت‌نامه شرکت در پژوهش اخذ شد. تمام موارد اجرای پژوهش مطابق با اعلامیه هلسینکی بود [31]. 

پژوهش حاضر در دو مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون برگذار شد. آزمودنی‌ها کوشش دویدن را در مسیر 10 متری آزمایشگاه پس از قرارگیری الکترود‌ها روی عضلات انجام دادند. هر مرحله با سه کوشش صحیح ثبت شد. تلاش شده است تا سیگنال الکترومایوگرافی تمامی عضلات به‌صورت صحیح ثبت شده باشد. آزموندنی‌ها در ابتدای هر دو مرحله آزمون به مدت 10 دقیقه مشغول گرم‌کردن به‌صورت حرکات کششی و جهشی شدند. پس از اتمام آزمون سرد‌کردن انجام شد. 
نوار‌های تراباند از مقاومت پایین تا مقاومت بالا به ترتیب ( زرد، قرمز، سبز، آبی، سیاه و نقره‌ای ) برای اجرای تمرینات مقاومتی مورد استفاده قرار گرفت [32]. در این پژوهش به علت عدم توان اجرای حرکات توسط آزمودنی‌ها فقط از سه رنگ زرد، قرمز و آبی استفاده شد. دو هفته اول تمرینات کششی برای گروه عضلات اداکتور ران، عضله دو سررانی و کشنده پهن نیام انجام شد. مدت زمان کشش شامل چهار نوبت 30 ثانیه‌ای برای هر حرکت بود [33]. بعد از دوره دو هفته‌ای پروتکل تمرینات کششی، آزمودنی‌ها تمرینات مقاومتی با تراباند را برای مدت 6 هفته و سه جلسه در هفته اجرا کردند. آزمودنی‌ها قبل از اجرای تمرینات با شیوه تمرینات آشنا شده بودند.
هر جلسه تمرینی شامل 10 دقیقه گرم‌کردن عمومی، به دنبال آن تمرینات مقاومتی 35 تا 40 دقیقه و در پایان تمرینات سرد‌کردن انجام می‌شود. به دنبال مرحله سازگاری دو هفته‌ای با مقاومت خارجی با شدت پایین نوار تراباند زرد رنگ، یک ست شامل 14 تکرار در هر حرکت بود و مقاومتِ بیشتر تنها زمانی اعمال می‌شد که آزمودنی قادر بود حرکت را به‌طور کامل و بدون هیچ چالشی اجرا کند. شدت تمرین به‌طور پیشرونده‌ای با توجه به میزان مقاومت هر نوار (بر اساس جدول طول نیرو ترابند) از رنگ زرد به قرمز و بالاتر افزایش پیدا کرد [34]. همچنین، حجم تمرین نیز با افزایش تعداد ست‌ها از یک به دو توسعه پیدا کرد. نرخ افزایش بر اساس بهبود در هر فرد بود و رنگ نوار زمانی تغییر می‌کرد که شرکت‌کننده قادر به اجرای دو یا تعداد تکرار بیشتری در ست دوم باشد [35].
تمرینات کششی و مقاومتی در هر دو پا به‌صورت هم‌زمان انجام می‌شد. نمونه‌ای از تمرینات مقاومتی با استفاده از تراباند در تصویر شماره 1 قابل مشاهده است.

از آزمودنی‌ها خواسته شد طی جلسات تمرین اصلاحی در هیچ تمرینی شرکت نکنند. پس از اتمام دوره تمرینات اصلاحی، پس‌آزمون مشابه پیش‌آزمون از آزمودنی‌ها گرفته شد. برای حذف اثرات فیزیولوژیک آنی آخرین جلسه تمرینی، پس‌آزمون 6 روز پس از آخرین جلسه تمرینی انجام شد [36]. همچنین در جدول شماره 1، نمونه‌ای از حرکات کششی و تقویتی مورد استفاده در پژوهش نشان داده شده است.

میزان فعالیت عضلات درشت نئی قدامی، دوقلوی داخلی، پهن داخلی، پهن خارجی، راست رانی، دوسر رانی، نیمه وتری و عضله سرینی میانی سمت راست طی دویدن ثبت شد. برای ثبت فعالیت الکتریکی عضلات از دستگاه الکترومایوگرافی 8 کاناله بی‌سیم و الکتروهای سطحی مدل دو قطبی (ساخت کشور انگلستان) جفت الکترود مرجع نقره/کلرید نقره دو قطبی (شکل دایره‌ای با قطر 11 میلی‌متر؛ فاصله 25 میلی‌متر از مرکز تا مرکز؛ امپدانس ورودی 100MΩ؛ نسبت رد شایع حالت 110 دسی بل در 50 تا 60 هرتز) استفاده شد. فیلترهای پایین‌گذر500 هرتز و بالاگذر 10 هرتز و همچنین ناچ فیلتر (برای حذف نویز برق شهری) 60 هرتز برای فیلترینگ داده‌های خام الکترومایوگرافی انتخاب شد [39]. همچنین نرخ نمونه‌برداری در فعالیت الکتریکی عضلات برابر 1000 هرتز قرار گرفت. محل عضلات منتخب و اعمالی مانند تراشیدن محل الکترودگذاری و تمیز کردن با الکل (70 درصد اتانول-C2H5OH) طبق توصیه‌نامه‌ اروپایی جهت سنجش غیرتهاجمی فعالیت الکتریکی عضلات سطحی  انجام شد [40].
اوج فعالیت عضلات ذکرشده به‌صورت بیشترین انقباض ایزومتریک ارادی ثبت شد. برای نمونه ام‌وی‌آی‌سی فعالیت عضله دوقلوی داخلی بدین صورت ثبت شد که از آزمودنی خواسته شد روی یک پا (پای سمت راست که الکترود بر روی آن قرار دارد) ایستاده و به مدت 5 ثانیه بر روی پنجه خود قرارگیرد. همچنین برای ثبت اوج فعالیت عضله درشت‌نی قدامی آزمودنی پای خود را در زیر یک صفحه ثابت قرار داد و حرکت دورسی فلکشن را انجام داد (پاشنه روی زمین ثابت بود و پنجه رو به بالا حرکت کرده و انقباض ایزومتریک را ایجاد کرد) و اوج فعالیت ایزومتریک این عضله ثبت شد. 
با استفاده از نرم‌افزارBiometrics ltd ‌ و مَتلب تمامی داده‌های الکترومایوگرافی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت و اطلاعات حاصله در محیط اکسل ثبت شد.
نرمال بودن توزیع خطاها، ناخودهمبسته بودن خطاهای مدل و ثابت بودن واریانس خطاها مورد تأیید قرار گرفت. آزمون آماری آنالیز واریانس با اندازه‌های تکراری برای مقایسه داده‌ها بین پیش‌آزمون و پس‌آزمون دو گروه استفاده ‌شد. از نسخه 21 نرم‌افزار SPSS و در سطح معناداری برابر با 0/05>P استفاده شد. از تست بنفرنی به‌عنوان تست تعقیبی استفاده شد.
میزان اندازه اثر در این پژوهش با استفاده از رابطه دی کوهن و به ترتیب زیر محاسبه شد [41] (فرمول شماره 1):

نتایج
جدول شماره 2 نشان‌دهنده میانگین و انحراف استاندارد پیش‌آزمون‌های دو گروه کنترل و آزمایش می‌باشد.

طی مقایسه پیش‌آزمون‌های دو گروه آزمایش و کنترل، نتایج هیچ‌گونه اختلاف معناداری را در عضلات منتخب اندام تحتانی نشان نداد (0/05<P) (جدول شماره 2).
جدول شماره 3 نشان‌دهنده میانگین و انحراف استاندارد گروه آزمایش و کنترل طی پیش‌ازمون و پس‌آزمون دویدن می‌باشد.

مطابق نتایج، فعالیت الکتریکی عضله دوسر رانی کاهش معناداری را در فاز اتکای دویدن به اندازه 69/98 درصد طی پس‌آزمون در مقایسه با پیش‌آزمون نشان داده است (0/002=P؛ 1/88=d)(جدول شماره 3). همچنین در یافته‌های تحقیق فعالیت الکتریکی عضله نیمه وتری در فاز اتکای دویدن طی پس‌آزمون در مقایسه با پیش‌آزمون کاهش معناداری به اندازه 33/77 درصد نشان داده شد (0/024=P؛ 0/86=d) (جدول شماره 3). فعالیت الکتریکی در سایر عضلات هیچ‌گونه اختلاف معنادری را پس از دوره تمرینی نشان نداد (0/05<P) (جدول شماره 3).
بحث
هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثرات یک دوره تمرین با تراباند بر فعالیت الکتریکی عضلات در افراد دارای عارضه زانوی ضربدری طی دویدن بود. نتایج پژوهش حاضر نشان داد فعالیت الکتریکی عضله دوسر رانی در گروه آزمایش طی پس‌آزمون در مقایسه با پیش‌آزمون کاهش معناداری داشت. همچنین فعالیت الکتریکی عضله نیمه وتری نیز کاهش معناداری را در گروه آزمایش پس ‌از تمرینات اصلاحی با استفاده از تراباند از خود نشان داد. سایر عضلات هیچ‌گونه اختلاف معناداری نشان ندادند. 
توزیع غیر طبیعی نیروهای وارده بر اندام تحتانی باعث تحمیل بار اضافه بر مفاصل اندام تحتانی و متعاقب آن حرکات غیر طبیعی و ناکارآمدی عضلات می‌شود [42]. برهم خوردن حالت طبیعی اندام تحتانی نیروهای وارده بر کمپارتمان‌های داخلی و خارجی را منجر می‌شود که این امر تمایل به رشد و پیشرفت به یک سمت مفصل زانو را نشان می‌دهد، زیرا بیشتر بارهای وارده بر زانو در یک بخش یا کمپارتمان وارد می‌شود [13]. ناکارآمدی عضلات در اندام تحتانی عارضه‌های مختلفی به دنبال دارد [43] که از عارضه‌های شایع آن می‌توان به زانو ضربدری و زانو پرانتزی اشاره کرد که هر دو، نوعی اختلال در راستای طبیعی ساق پا هستند [44, 45].
والگوس یا ضربدری شدن زانو با ایجاد تغییراتی در راستای طبیعی وضعیت بدنی در اندام تحتانی، به نوبه خود ممکن است تغییراتی در راستای مرکز ثقل بدن نسبت به سطح اتکا ایجاد و کنترل تعادل بدن را محدود کند [46]. یک مطالعه‌ مدل‌سازی محدود بر روی یک آزمودنی سالم با عارضه زانوی ضربدری در مقایسه با افراد سالم و یا دارای عارضه زانوی پرانتزی طی راه رفتن نشان داد بیشترین فشار در این فرد در قسمت کمپارتمان خارجی زانو ایجاد می‌شود [47]. همچنین جعفرنژادگرو و همکاران [37] 
در پژوهشی که طی آن به بررسی تأثیر تمرینات اصلاحی بر مولفه‌های نیروهای ‌عکس‌العمل زمین و همچنین ویژگی‌های کینماتیکی سالمندان مبتلا به زانوی ضربدری طی حرکت فرود پرداختند، 26 مرد سالمند مبتلا به زانوی ضربدری را مورد مطالعه قرار دادند. طبق نتایج ‌آن‌ها، تمرینات اصلاحی منتخب باعث بهبود در ویژگی‌های کینماتیکی بین افراد مبتلا به زانوی ضربدری شده و مؤلفه‌های نیروهای عکس‌العمل زمین را نیز بهبود بخشیده است. این بهبود منجر به کاهش آسیب‌های ثانویه و همچنین پیشگیری از خطرات ناشی از افزایش زاویه والگوس زانو شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان داد فعالیت الکتریکی عضله دوسر رانی و نیم وتری در گروه آزمایش پس از یک دوره تمرین اصلاحی با تراباند کاهش معناداری داشت. برخی مطالعات رابطه مستقیمی بین فعالیت عضلات ران با والگوس زانو نشان داده‌اند. به این ترتیب که افزایش فعالیت عضلات هیپ به افزایش والگوس زانو منجر شده بود [16, 17]. 
عضله دوسر رانی که در افراد دارای زانوی ضربدری کوتاه شده و نیاز به کشش برای بهبود عملکرد در حرکاتی مانند راه رفتن و دویدن دارد، طبق نتایج به‌دست آمده کاهش فعالیت را داشته است که این یک نتیجه مطلوب از اثر دوره تمرین اصلاحی است. طی پژوهشی که رامسی و همکاران [48] روی اثر بریس زانو بر بیومکانیک و فعالیت الکترومایوگرافی عضلات ناحیه‌ زانو در افراد دارای آسیب رباط صلیبی قدامی و زانوی ضربدری انجام دادند، پاسخ عصبی عضلانی به بریس زانو در ارتباط با حرکت قدامی درشت نئی به هنگام فرود پس از پرش افقی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد به هنگام پوشیدن بریس فعالیت دو عضله نیم وتری و دوسر رانی به‌طور معناداری کاهش یافت. فغالیت عضله‌ راست رانی به‌طور معناداری با افزایش رو‌به‌رو بود. هیچ کاهش ثابتی در حرکت قدامی درشت‌نئی دیده نشد. یافته‌های اولیه‌ این تحقیق با توجه به تعداد آزمودنی محدود، نشان داد ثبات مفصلی ممکن است نتیجه‌ بازخورد حس عمقی باشد تا اینکه تأثیرثبات‌دهندگی مکانیکی بریس.
نتایج این مطالعه با یافته‌های پژوهش حاضر همسویی دارد. البته باید بیان کرد نوع مداخله در پژوهش حاضر از نوع اکتیو است و مداخلاتی مانند استفاده از بریس از نوع مداخلات پسیو می‌باشد. بریس زانو از جمله مداخلاتی است که در درمان عارضه‌های راستای اندام تحتانی استفاده می‌شود. همچنین در افرادی که رباط صلیبی قدامی آن‌ها مورد جراحی قرار گرفته است برای افزایش حمایت در مفصل زانو استفاده از بریس زانو توصیه می‌شود [49]. تحقیقات پیشین نشان داده‌اند استفاده از بریس زانو در افراد دارای درد زانو و آسیب‌دیدگان رباط صلیبی قدامی منجر به افزایش حفظ تعادل و ثباط مفصل زانو می‌شود و عملکرد عضلات چهارسر ران را بهبود می‌بخشد [50].
طبق نتایج مطالعات گذشته، هنگامی که فردی فعالیت رو به جلو مانند راه رفتن و دویدن داشته باشد و همچنین شُک در جهت جلو به وی وارد ‌شود، گروه عضلات چهارسر ران نقش مهمی را برای جلوگیری از حرکت بدن به سمت عقب ایفا می‌کنند که در افراد بدون هیچ‌گونه عارضه، میزان فعالیت عضله پهن داخلی هنگام مواجه شدن با حرکات ناگهانی نسبت به عضله پهن خارجی بیشتر می‌باشد [51]. این در حالی است که این موضوع در افراد دارای زانوی ضربدری صدق نمی‌کند [51]. نتایج پژوهش حاضر هیچ‌گونه تفاوت معناداری در گروه آزمایش پس از تمرینات اصلاحی در گروه عضلات چهارسر ران نشان نداد. همچنین برغمدی و همکاران [52] طی پژوهشی که بر روی افراد سالمند دارای زانوی ضربدری انجام دادند، اثرات یک دوره تمرین اصلاحی با استفاده از تراباند را بر شاخص تقارن اندام تحتانی و ضربه در این افراد را بررسی کردند. با توجه به نتایج به‌دست آمده از این تحقیق، آن‌ها بیان کردند تمرینات مورد استفاده، هیچ‌گونه تأثیری بر شاخص تقارن اندام تحتانی در سالمندان دارای زانوی ضربدری نداشت. به‌طور کلی مطالعات بیشتر در ارتباط با اثرات ترکیبی تمرینات اصلاحی، استفاده از کفش‌های ورزشی و ارتوزها مورد نیاز می‌باشد تا نتایج کاملی در این زمینه به دست آورد [53, 54, 55 ,56, 57, 58, 59, ,60]. 
پژوهش حاضر دارای محدودیت‌هایی بود که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به عدم حضور جنس مؤنث و بررسی اثرات تمرینات اصلاحی بر روی‌آن‌ها اشاره کرد. ثبت نکردن نیروهای عکس‌العمل زمین یکی دیگر از محدودیت‌های پژوهش حاضر بود.
نتیجه‌گیری
نتایج پژوهش حاضر نشان از کاهش معناداری فعالیت الکتریکی عضله دوسر رانی داشت. کاهش فعالیت این عضله که در افراد دارای زانوی ضربدری کوتاه شده است، نشان‌دهنده تأثیر مثبت تمرینات اصلاحی با استفاده از تراباند می‌باشد و بهبود عمکرد و کارایی را در فعالیت‌های روزمره و ورزشی این افراد را افزایش می‌دهد. فعالیت الکتریکی سایر عضلات کمپارتمان داخلی که در این افراد از خود ضعف نشان می‌دهند، هیچ‌گونه تغییری نشان نداد که احتمالاً به علت کم‌بودن زمان دوره تمرینات تقویتی در این افراد می‌باشد. 

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در اجرای پژوهش ملاحظات اخلاقی مطابق با دستورالعمل کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی اردبیل درنظر گرفته شده است و کد اخلاقIR-ARUMS-REC-1397-091 دریافت شده است. پژوهش حاضر با کد کار آزمایی بالینی IRCT20181223042082N1 به ثبت رسیده است. 

حامی مالی
این مقاله برگرفته از طرح پژوهشی آقای امیرعلی جعفرنژادگرو در گروه مدیریت و بیومکانیک ورزشی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل می‌باشد.

مشارکت نویسندگان
مفهوم‌پردازی و نظارت: امیرعلی جعفرنژادگرو؛ روش‌شناسی: فرشاد قربانلو؛ تحقیق، نگارش، پیش‌نویس اصلی، و نگارش، بررسی و ویرایش: همه نویسندگان؛ گردآوری اطلاعات: فرشاد قربانلو و امیر فتح اللهی؛ تجزیه‌وتحلیل داده‌ها: فرشاد قربانلو و امیر فتح اللهی؛ تأمین مالی و منابع: امیرعلی جعفرنژادگرو، فرشاد قربانلو و امیر فتح اللهی.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

References

1. Shahidi Zandi Z, Amir-Seifoddini MR, Amiri-Khorasani MT. [Evaluation of lower extremity kinematic characteristics during single-leg landing from different heights in patients with knee valgus deformity (Persian)]. Scientific Journal of Rehabilitation Medicine. 2017; 6(1):122-31. [DOI:10.22037/JRM.2017.1100299]
2. Williams III DS, McClay IS, Hamill J, Buchanan TS. Lower extremity kinematic and kinetic differences in runners with high and low arches. Journal of Applied Biomechanic 2001; 17(2):153-63. [DOI:10.1123/jab.17.2.153]
3. Van Gheluwe B, Kirby KA, Hagman F. Effects of simulated genu valgum and genu varum on ground reaction forces and subtalar joint function during gait. Journal of the American Podiatric Medical Association. 2005; 95(6):531-41. [DOI:10.7547/0950531][PMID]
4. Namavarian N, Rezasoltani A, Rekabizadeh M. [A study on the function of the knee muscles in genu varum and genu valgum (Persian)]. Journal of Modern Rehabilitation. 2014; 8 (3):1-9.‏http://mrj.tums.ac.ir/article-1-5141-en.html
5. Hunt MA, Birmingham TB, Giffin JR, Jenkyn TR. Associations among knee adduction moment, frontal plane ground reaction force, and lever arm during walking in patients with knee osteoarthritis. Journal of Biomechanics. 2006; 39(12):2213- [DOI:10.1016/j.jbiomech.2005.07.002][PMID]
6. Brouwer GM, van Tol AW, Bergink AP, Belo JN, Bernsen RM, Reijman M, et al. Association between valgus and varus alignment and the development and progression of radiographic osteoarthritis of the knee. Arthritis & Rheumatism. 2007; 56(4):1204-11. [DOI:10.1002/art.22515][PMID]
7. Eckstein F, Wirth W, Hudelmaier M, Stein V, Lengfelder V, Cahue S, et al. Patterns of femorotibial cartilage loss in knees with neutral, varus, and valgus alignment. Arthritis and Rheuma 2008; 59(11):1563-70. [DOI:10.1002/art.24208][PMID]
8. Felson DT, Niu J, Gross KD, Englund M, Sharma L, Cooke TD, et al. Valgus malalignment is a risk factor for lateral knee osteoarthritis incidence and progression: Findings from the Multicenter Osteoarthritis Study and the Osteoarthritis Initiative. Arthritis & Rheumatism. 2013; 65(2):355-62. [DOI:10.1002/art.37726][PMID][PMCID]
9. Butler RJ, Barrios JA, Royer T, Davis IS. Frontal-plane gait mechanics in people with medial knee osteoarthritis are different from those in people with lateral knee osteoarthritis. Physical Therapy. 2011; 91(8):1235-43. [DOI:10.2522/ptj.20100324][PMID][PMCID]
10. Leitch KM, Birmingham TB, Dunning CE, Giffin JR. Changes in valgus and varus alignment neutralize aberrant frontal plane knee moments in patients with unicompartmental knee osteoarthritis. Journal of Biomechanics. 2013; 46(7):1408-12. [DOI:10.1016/j.jbiomech.2013.01.024][PMID]
11. Weidow J, Tranberg R, Saari T, Kärrholm J. Hip and knee joint rotations differ between patients with medial and lateral knee osteoarthritis: Gait analysis of 30 patients and 15 controls. Journal of Orthopaedic Research. 2006; 24(9):1890-9. [DOI:10.1002/jor.20194][PMID]
12. Andriacchi TP, Mündermann A, Smith RL, Alexander EJ, Dyrby CO, Koo S. A framework for the in vivo pathomechanics of osteoarthritis at the knee. Annals of Biomedical Engineering. 2004; 32(3):447-57. [PMID]
13. Hayashi D, Englund M, Roemer FW, Niu J, Sharma L, Felson DT, et al. Knee malalignment is associated with an increased risk for incident and enlarging bone marrow lesions in the more loaded compartments: The MOST study. Osteoarthritis and Cartilage. 2012; 20(11):1227-33. [DOI:10.1016/j.joca.2012.07.020][PMID][PMCID]
14. Farr S, Kranzl A, Pablik E, Kaipel M, Ganger R. Functional and radiographic consideration of lower limb malalignment in children and adolescents with idiopathic genu valgum. Journal of Orthopaedic Research. 2014; 32(10):1362-70. [DOI:10.1002/jor.22684][PMID]
15. Stief F, Böhm H, Schwirtz A, Dussa CU, Döderlein L. Dynamic loading of the knee and hip joint and compensatory strategies in children and adolescents with varus malalignment. Gait & Posture. 2011; 33(3):490-5. [DOI:10.1016/j.gaitpost.2011.01.001][PMID]
16. Nguyen AD, Shultz SJ, Schmitz RJ, Luecht RM, Perrin DH. A preliminary multifactorial approach describing the relationships among lower extremity alignment, hip muscle activation, and lower extremity joint excursion. Journal of Athletic Training. 2011; 46(3):246-56. [DOI:10.4085/1062-6050-46.3.246][PMID][PMCID]
17. Dix J, Marsh S, Dingenen B, Malliaras P. The relationship between hip muscle strength and dynamic knee valgus in asymptomatic females: A systematic review. Physical Therapy in Sport. 2019; 37:197-209. [DOI:10.1016/j.ptsp.2018.05.015] [PMID]
18. Babaie Lahijani F. [An investigation of prevalence of lower limb deformities in Rasht District students aged 7-11 years old (Persian)][MSc. thesis]. Tehran: Tarbiat Modares University; 1994.https://elmnet.ir/Article/
19. Shojaaeddin [The Study of Skeletal Deformity and Relationships with Selected Individual Characteristics in Boys Students of Damavand Secondary Schools (Persian)]. Journal of Movement Science & Sports. 2004; 1(3):31-41. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=24572
20. Macdonald R. Taping techniques: Principles and practice. Oxford: Butterworth-Heinemann; 2004. https://www.google.com/books/edition/Taping_Techniques/dFVsAAAAMAAJ?hl=en
21. Aure OF, Nilsen JH, Vasseljen O. Manual therapy and exercise therapy in patients with chronic low back pain: a randomized, controlled trial with 1-year follow-up. Spine (Phila Pa 1976). 2003; 28(6):525-31. [DOI:10.1097/01.BRS.0000049921.04200.A6][PMID]
22. Denniston HD. The value of exercise in the control of posture. The Journal of Health and Physical Edu 1938 ;9(9):556-81. [DOI:10.1080/23267240.1938.10619905]
23. Mohammadi V, Letafatkar A, Sadeghi H, Jafarnezhadgero A, Hilfiker R. The effect of motor control training on kinetics variables of patients with non-specific low back pain and movement control impairment: Prospective observational study. Journal of Bodywork and Movement Therapies. 2017; 21(4):1009-16. [DOI:10.1016/j.jbmt.2016.12.009][PMID]
24. Ruivo RM, Carita AI, Pezarat-Correia P. The effects of training and detraining after an 8 month resistance and stretching training program on forward head and protracted shoulder postures in adolescents: Randomised controlled study. Manual Therapy. 2016; 21:76-82. [DOI:10.1016/j.math.2015.05.001][PMID]
25. Mikesky AE, Topp R, Wigglesworth JK, Harsha DM, Edwards JE. Efficacy of a home-based training program for older adults using elastic tubing. European Journal of Applied Physiology and Occupational Physiology. 1994; 69(4):316-20. [DOI:10.1007/BF00392037][PMID]
26. McMaster DT, Cronin J, McGuigan M. Forms of variable resistance training. Strength & Conditioning Journal. 2009; 31(1):50-64. [DOI:10.1519/SSC.0b013e318195ad32]
27. Erfanian Zorofi F, Moazzami M, Mohammadi MR. [The effect of resistance training on static balance and pain in elderly women with varus knee and osteoarthritis by using elastic band (Persian)]. Journal of Paramedical Sciences and Rehabilitation. 2016; 5(2):14-24. [DOI:22038/JPSR.2016.6907]
28. Aktug ZB. Do the exercises performed with a theraband have an effect on knee muscle strength balances? Journal of Back and Musculoskeletal Rehabilitation. 2020; 33(1):65-71. [DOI:10.3233/BMR-181217][PMID].
29. Konrad P. The abc of emg. A practical introduction to kinesiological electromyography. Noraxon U.S.A. Inc 2005; 1(2005):30-5.http://www.noraxon.com/wp-content/uploads/2014/12/ABC-EMG-ISBN.pdf
30. Alizade M, Gheytasi M. [Fundamental concepts of corrective exercises (Persian)]. Tehran: Research institute of physical education and sports science; 2013. http://opac.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=2879470&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
31. World Medical Association. Ethical principles for medical research involving human subjects. Ferney-Voltaire: World Medical Association. https://www.google.com/books/edition/World_Medical_Association_Declaration_of/sTj-jwEACAAJ?hl=en
32. Andersen LL, Andersen CH, Mortensen OS, Poulsen OM, Bjørnlund IB, Zebis MK. Muscle activation and perceived loading during rehabilitation exercises: Comparison of dumbbells and elastic resistance. Physical Therapy. 2010; 90(4):538-49. [DOI:10.2522/ptj.20090167][PMID]
33. Becker J. Effectiveness of the Streetn Strider as an exercise modality for healthy adults [MS thesis]. La Crosse: University of Wisconsin–La Crosse; 2011. http://digital.library.wisc.edu/1793/53491
34. Page P, Ellenbecker TS. Strength band training. Champaign: Human Kinetics; 2019. https://www.google.com/books/edition/Strength_Band_Training/HZ-fDwAAQBAJ?hl=en&gbpv=0
35. Lagally KM, Robertson RJ. Construct validity of the OMNI resistance exercise scale. Journal of Strength and Conditioning Research. 2006; 20(2):252-6. [PMID]
36. Clarkson PM, Hubal MJ. Exercise-induced muscle damage in humans. American Journal of Physical Medicine & Reh 2002; 81(11 Suppl):S52-69. [DOI:10.1097/00002060-200211001-00007][PMID]
37. Jafarnezhadgero A, Madadi-Shad M, McCrum C, Karamanidis K. Effects of corrective training on drop landing ground reaction force characteristics and lower limb kinematics in older adults with genu valgus: A randomized controlled trial. Journal of Aging and Physical Activity. 2019; 27(1):9-17. [DOI:10.1123/japa.2017-0315][PMID]
38. Kamonseki DH, Gonçalves GA, Yi LC, Júnior IL. Effect of stretching with and without muscle strengthening exercises for the foot and hip in patients with plantar fasciitis: A randomized controlled single-blind clinical trial. Manual Therapy. 2016; 23:76-82. [DOI:10.1016/j.math.2015.10.006][PMID]
39. Farahpour N, Jafarnezhadgero A, Allard P, Majlesi M. Muscle activity and kinetics of lower limbs during walking in pronated feet individuals with and without low back pain. Journal of Electromyography and Kinesiology. 2018; 39:35-41. [DOI:10.1016/j.jelekin.2018.01.006][PMID]
40. Hermens HJ, Freriks B, Disselhorst-Klug C, Rau G. Development of recommendations for SEMG sensors and sensor placement procedures. Journal of Electromyography and Kinesiology. 2000; 10(5):361-74. [DOI:10.1016/S1050-6411(00)00027-4]
41. Cohen J. Statistical power analysis for the behavioral sciences. Oxfordshire: Taylor & Francis; 2013. https://www.google.com/books/edition/Statistical_Power_Analysis_for_the_Behav/cIJH0lR33bgC?hl=en&gbpv=0
42. Monteiro M, Gabriel R, Aranha J, Neves e Castro M, Sousa M, Moreira M. Influence of obesity and sarcopenic obesity on plantar pressure of postmenopausal women. Clinical Biomechanics. 2010; 25(5):461-7. [DOI:10.1016/j.clinbiomech.2010.01.017][PMID]
43. Mongashti Joni Y, Fatahi F, Ghanizadeh Hasar N, Hosseinpour E. Effect of genu varum deformity on gluteus medius muscle activity and postural control during single-leg jump-landing. Physical Treatments-Specific Physical Therapy Journal. 2017; 7(2):79-88. [DOI:10.32598/ptj.7.2.79]
44. Daneshmandi H, Alizadeh M, Gharakhanlou R. [Corrective action: Detect and prescribing practices (Persian)]. Tehran: SAMT; 2004.https://lib1.ut.ac.ir:8443/site/catalogue/257296
45. Samadi M, Rajabi R. [Laboratory manual motion correction (Persian)]. Tehran: University of Tehran Publishing Institute; 2009.https://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=3267945&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
46. Rabiei M, Jafarnejhad-Gre T, Binabaji H, Hosseininejad E, Anbarian M. [Assessment of postural response after sudden perturbation in subjects with genu valgum (Persian]. Journal of Shahrekord University of Medical Sciences. 2012; 14(2):90-100. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=158121
47. Yang NH, Nayeb-Hashemi H, Canavan PK, Vaziri A. Effect of frontal plane tibiofemoral angle on the stress and strain at the knee cartilage during the stance phase of gait. Journal of Orthopedic Research. 2010, 28(12):1539-47.‏[DOI:10.1002/jor.21174][PMID]
48. Ramsey DK, Wretenberg PF, Lamontagne M, Németh G. Electromyographic and biomechanic analysis of anterior cruciate ligament deficiency and functional knee bracing. Clinical Biomechanics. 2003; 18(1):28-34. [DOI:10.1016/S0268-0033(02)00138-9]
49. Gustavsson A, Neeter C, Thomeé P, Silbernagel KG, Augustsson J, Thomeé R, et al. A test battery for evaluating hop performance in patients with an ACL injury and patients who have undergone ACL reconstruction. Knee Surgery, Sports Traumatology, Arthroscopy. 2006; 14(8):778-88. [DOI:10.1007/s00167-006-0045-6][PMID]
50. Ramsey DK, Briem K, Axe MJ, Snyder-Mackler L. A mechanical hypothesis for the effectiveness of knee bracing for medial compartment knee osteoarthritis. The Journal of Bone and Joint Surgery American Volume. 2007; 89(11):2398-2407. [PMCID]
51. Hewett TE, Myer GD, Ford KR, Heidt RS Jr, Colosimo AJ, McLean SG, et al. Biomechanical measures of neuromuscular control and valgus loading of the knee predict anterior cruciate ligament injury risk in female athletes: A prospective study. The American Journal of Sports Medicine. 2005, 33(4):492-501. [DOI:10.1177/0363546504269591][PMID]
52. Barghmadi M, Jafarnezhadgero A, Gomar M. [Effects of genu valgus corrective training on asymmetry index of ground reaction force characteristics during bilateral drop landing (Persian)]. Journal of Applied Exercise Physiology. 2018; 14(27):49-63. [DOI:10.22080/JAEP.2018.1794]
53. Jafarnezhadgero AA, Majlesi M, Etemadi H, Robertson DGE. Rehabilitation improves walking kinematics in children with a knee varus: Randomized controlled trial. Annals of Physical and Rehabilitation Medicine. 2018; 61(3):125-34. [DOI:10.1016/j.rehab.2018.01.007][PMID]
54. Alavi-Mehr SM, Jafarnezhadgero A, Salari-Esker F, Zago M. Acute effect of foot orthoses on frequency domain of ground reaction forces in male children with flexible flatfeet during walking. Foot. 2018; 37:77-84. [DOI:10.1016/j.foot.2018.05.003][PMID]
55. Jafarnezhadgero A, Madadi-Shad M, Alavi-Mehr SM, Granacher U. The long-term use of foot orthoses affects walking kinematics and kinetics of children with flexible flat feet: A randomized controlled trial. PloS One. 2018; 13(10):e0205187. [DOI:10.1371/journal.pone.0205187][PMID][PMCID]
56. Jafarnezhadgero A, Alavi-Mehr SM, Granacher U. Effects of anti-pronation shoes on lower limb kinematics and kinetics in female runners with pronated feet: The role of physical fatigue. PloS One. 2019; 14(5):e0216818. [DOI:10.1371/journal.pone.0216818][PMID][PMCID]
57. Jafarnezhadgero AA, Anvari M, Granacher U. Long-term effects of shoe mileage on ground reaction forces and lower limb muscle activities during walking in individuals with genu varus. Clinical Biomechanics. 2020; 73:55-62. [DOI:10.1016/j.clinbiomech.2020.01.006][PMID]
58. Jafarnezhadgero AA, Sorkhe E, Oliveira AS. Motion-control shoes help maintaining low loading rate levels during fatiguing running in pronated female runners. Gait & Posture. 2019; 73:65-70. [DOI:10.1016/j.gaitpost.2019.07.133][PMID]
59. Jafarnezhadgero A, Sorkhe E, Meamarbashi A. Efficacy of motion control shoes for reducing the frequency response of ground reaction forces in fatigued runners. Journal of Advanced Sport Technology. 2019; 3(1):8-21. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=756718
60. Madadi-Shad M, Jafarnezhadgero AA, Sheikhalizade H, Dionisio VC. Effect of a corrective exercise program on gait kinetics and muscle activities in older adults with both low back pain and pronated feet: A double-blind, randomized controlled trial. Gait & Posture. 2020; 76:339-45. [DOI:10.1016/j.gaitpost.2019.12.026][PMID]