Document Type : Original article
Authors
1 Department of Sport Management and Biomechanics, Faculty of Educational Sciences and Psychology, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran.
2 Department of Physical Education and Sport Sciences, Payam Noor University, Tehran, Iran.
Abstract
Keywords
Main Subjects
Introduction
Genu varus is one of the most common lower limb deformities that can affect a person’s daily activities and sports performance. The prevalence of genu varus is estimated to be 16.8 % and 27.5 % in males and females, respectively. Genu varus is an outward bowing at the knee. This type of deformity has several serious consequences, which can affect the function of lower limb muscles and mechanics. The negative consequences of genu varus include malalignment in the hip, leg, and ankle, a change in the function of muscles, and a change in the signals transferred from mechanical receptors to the central nervous system. In Genu varus, the concave-side muscles and ligaments are shortened, and the convex-side muscles and ligaments are stretched. This study aims to investigate the effect of 8 weeks of using knee braces on the frequency of muscle activity in people with genu varus during walking.
Materials and Methods
This is a quasi-experimental study on 30 male college students with genu varus (aged 20-30 years) who were randomly divided into control and intervention groups. All participants were right-footed. The G*Power software was used to determine the sample size (15 per group) by considering a Type I error of 0.05, a Type II error rate of 0.20 (80 % test power), and an effect size of 0.80. The participants were recruited if they had medial knee joint line distance >3 cm in an upright relaxed standing position and a mechanical axis angle >1.3 degrees in both knees. None of the participants had previously used the knee braces that were used in this study. Corrective treatment was performed for 8 weeks using braces in the intervention group. Before and after the intervention, all participants were asked to walk along a straight and even walkway. A force plate (Bertec Corporation, Columbus, OH, USA) was used to record ground reaction force data (GRF) at 1000 Hz. These data were low-pass filtered with a 20-Hz fourth-order Butterworth filter. Specific gait parameters (heel contact and toe-off) were extracted from the walking trials using the force plate. A 10-N vertical force threshold was used to determine the stance phase of walking and related events. A wireless EMG system (Biometrics Ltd., Nine Mile Point Ind. Est, Newport, UK) with eight pairs of bipolar Ag/AgCl surface electrodes (20 mm center-to-center distance; input impedance of 100 MΩ; common mode rejection ratio of>110 dB) was used to record activity of the tibialis anterior (TA), medial gastrocnemius, gluteus medius, biceps femoris (BF), semitendinosus, vastus lateralis, vastus medialis, and rectus femoris muscles of the right leg. Raw EMG signals were sampled at 1000 Hz. Electrodes were placed over the selected muscles according to the European recommendations for surface electromyography (SENIAM). A 10–500 Hz bandwidth filter, and a notch filter at 50 Hz were used to filter the EMG signals. For statistical analysis, ANCOVA test was used. The significance level was set at 0.05.
Results
During the loading phase, the results showed lower frequency of BF muscle in the experimental group compared to the control group (P=0.041). In other two phases (mid-stance and push-off), the muscle frequency did not show any significant difference between groups (P>0.05). In the experimental group, during the loading phase, the frequency of TA muscle activity in the post-test stage was greater than in the pre-test stage (P=0.041).
Conclusion
Given the decrease in the frequency of BA muscle activity in the group used knee braces compared to the control group, it can be concluded that 8-week use of knee braces can be effective in reducing the shock absorption in the lower extremity. However, further study is needed for a definite conclusion.
Ethical Considerations
Compliance with ethical guidelines
All ethical principles such as obtaining informed consent from the participants, the confidentiality of their information, and allowing them to leave the study, were considered. Ethical approval was obtained from the Research Ethics Committee of Ardabil University of Medical Sciences (Code: IR.ARUMS.REC.1399.424)
Funding
This study was extracted from the master’s thesis of the second author registered by the Department of Sports Management and Biomechanics, University of Mohaghegh Ardabili. This study was funded by the University of Mohaghegh Ardabili.
Authors' contributions
The authors contributed equally to preparing this article.
Conflict of interest
The authors declared no conflict of interest.
Acknowledgments
We thanks all participants who participated in the present study.
مقدمه
حرکت برای استقلال انسان یک نیاز اساسی به شمار میرود. راه رفتن بهعنوان یک مهارت پایه، بیشترین بخش فعالیتهای حرکتی افراد را در طی زندگی روزمره به خود اختصاص داده است و افراد برای جابهجا شدن از مکانی به مکان دیگر از این مهارت استفاده میکنند [1]. راه رفتن یک الگوی تکراری و پیوسته میباشد، باوجوداین که راه رفتن یک الگوی پیوسته میباشد، اما در بسیاری از مواقع فرد مجبور به توقف و شروع دوباره حرکت میباشد. در شروع راه رفتن از وضعیت ایستاده روی هر دو پا وزن بدن متوجه یک پا میشود، بنابراین به پای دیگر اجازه داده میشود که از زمین جدا شود و به طرف جلو حرکت کند [2]. طی مرحله میانه، استقرار وزن بدن بر روی یک پا میباشد [3]. انجام فعالیتهای فیزیکی مثل راه رفتن نیازمند کنترل وضعیت بدنی میباشد و با عنوان توانایی نگهداری و کنترل وضعیت بدن در حین انجام فعالیتهای فیزیکی نظیر راه رفتن در محیط یاد میشود. ضمن اینکه هر چقدر میزان اختلالات در تعادل بیشتر باشد، به همان انداره احتمال بروز آسیبهای فیزیکی را نیز افزایش میدهد و هر چقدر این اختلالات در اندام فوق بیشتر باشد، باعث کاهش تعادل در انجام فعالیتهای فیزیکی میشود [4].
مفصل زانو نقش مهمی در جذب شوکهای وارده به اندام تحتانی و روان کردن حرکت حین راه رفتن دارد و بهوجود آمدن هر گونه ناهنجاری در این اندام به بیثباتی و اختلال عملکرد منجر میشود [5]. عارضه زانو پرانتزی ازجمله مهمترین ناهنجاریهای زانو در صحفه فرونتال میباشد. این عارضه بهعنوان شایعترین ناهنجاری در مفصل زانو به شمار میرود [6, 7]. در عارضه زانو پرانتزی، مسیر نیروهای وارده از مرکز زانو به طرف بخش داخلی مفصل زانو تغیر مییابد و به همین جهت باعث میشود میزان نیروی بیشتری بر قسمت داخلی مفصل زانو وارد شود، بهطوریکه میزان نیروهای وارد بر قسمت داخلی مفصل زانو در حدود 3/6 برابر بخش خارجی مفصل زانو میباشد [8, 9]. برای درمان این ناهنجاری از روشهای مختلفی استفاده میکنند که در میان روشهای غیر جراحی، استفاده از بریسهای زانو یکی از روشهای درمانی رایج میباشد.
در طی سالیان گذشته بیشترین ابزارهایی که برای جلوگیری از شدت و اندازه آسیب در زانوی افراد ورزشکار مورد استفاده قرار گرفته است، زانوبندهای پیشگیریکننده میباشد [10]. بریسهای حمایتکننده مفصل زانو در ورزشکاران تلاشی برای کاهش وقوع آسیب یا کاهش شدت آسیبدیدگی در مفصل زانو به شمار میرود که بسیاری از پزشکان استفاده از بریس را تجویز کردهاند تا از میزان آسیبهای وارده کاسته شود و عملکرد افراد را درحین انجام فعالیتهای فیزیکی بهبود ببخشد [11]. بریسهای پیشگیریکننده یا پروفیلاکتیک مفصل زانو از مهمترین ابزارهایی هستند که باید قابلیت حمایت از مفصل زانو در برابر صدمات و آسیبهای احتمالی را داشته باشند و درحین انجام فعالیتهای ورزشی، زانو را محدود نکنند [12].
روشهای گوناگونی در راستای ارزیابی میزان تأثیرگزاری تکنیکهای درمانی ارائه شده است که بهدلیل میزان تأثیرگزاری این تکنیکها بر عضلات، بررسی فعالیت الکتریکی عضلات بهعنوان یک روش مناسب میباشد. الکترومایوگرافی سطحی یکی از مهمترین روشهای غیرتهاجمی برای ارزیابی فعالیت و یا مدت زمان فعالیتهای عضلات به شمار میرود که بهطور گسترده در شاخههای متفاوت بیومکانیک اسکلتیعضلانی در مطالعات توانبخشی، علم ارگونومی و علوم حرکتی مورد استفاده قرار میگیرد که از مزایای مهم الکترومایوگرافی میتوان به غیرتهاجمی بودن و اقتصادی بودن آن اشاره کرد [13]. در کلیه این کاربردها، سیگنالهای الکترومایوگرافی در دو فضای کلی فرکانسی و دامنهای تحلیل میشود. ازاینرو میتوان از الکترومایوگرافی بهعنوان روشی مناسب جهت بررسی تأثیر استفاده از بریسهای حمایتی مفصل زانو و تمرینات اصلاحی بیان کرد. گمان میرود استفاده از بریسهای حمایتکننده مفصل زانو در افراد دارای عارضه زانو پرانتزی میتواند باعث بهبود فعالیت الکتریکی عضلات شود. بنابراین هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثرات یک دوره تمرین با بریس بر فرکانس فعالیت عضلات اندام تحتانی در افراد دارای عارضه زانوی پرانتزی طی ر اه رفتن میباشد.
موادوروشها
پژوهش حاضر از نوع نیمهآزمایشی بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل 30 نفر از دانشجویان پسر دارای زانو پرانتزی بود. نرمافزار جیپاور نشان داد برای اندازه اثر برابر با 0/7، سطح معناداری برابر با 0/05 و توان آماری برابر با 0/8 هنگام استفاده از آزمون تحلیل واریانس دوسویه با اندازههای تکراری با طرح تعاملی درون و بین گروهی تعداد حداقل 14 نمونه در هر گروه موردنظر میباشد. بنابراین تعداد 30 پسر دارای زانوی پرانتزی از دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی بهصورت تصادفی در دو گروه تمرین (20-30 سال) ( قد 76/06±1/0 متر؛ وزن 35/10±83/1 کیلوگرم و شاخص توده بدنی 3/45±30/23 کیلوگرم بر متر مربع) و گروه کنترل (20-30 سال) (قد 78/12±1/0 متر؛ وزن 15/50±80/1 کیلوگرم و شاخص توده بدنی 25/3±36/20 کیلوگرم بر متر مربع) قرار گرفتند.
برای تشخیص این اختلال از افراد شرکتکننده در آزمون خواسته شد. بدون کفش و جوراب درحالیکه زانوها و رانهای فرد دیده شود، قراربگیرند بدون اینکه هیچگونه انقباض و تنوس عضلانی غیرطبیعی در عضلات ناحیه ران وجود داشته باشد. چنانکه زانوهایشان در حالت اکستنشن کامل قرار داشت و قوزکهای دوپا بهگونهای بهم چسبیده بودند که استخوان کشک زانوها به روبهرو نگاه میکرد، در این وضعیت فاصله بین اپیکندیل داخلی رانها بهوسیله کولیس اندازه گیری شد. افرادی که دارای فاصله اپیکندیل داخلی بین 4-6 سانتیمتر بودند، وارد پژوهش شدند. معیارهای خروج از پژوهش شامل سابقه شکستگی، مشکلات عصبیعضلانی، اختلاف طول اندام بیشتر از 5 میلیمتر، عدم وجود عارضه زانوی پرانتزی و یا دارا بودن فعالیت فیزیکی سنگین طی دو روز قبل از آزمون بود. بهعلت حذف اثرات فیزیولوژیکی ناشی از فعالیت فیزیکی سنگین و خستگی بر نتایج پژوهش، آزمودنیها از فعالیت سنگین دو روز قبل از آزمون منع شدند. پای برتر همه آزمودنیها توسط آزمون شوت فوتبال تعیین شد. در همه آزمودنیها پای راست پای برتر بود. از شرکتکنندگان رضایتنامه شرکت در پژوهش دریافت شد. تمام موارد اجرای پژوهش مطابق با اعلامیه هلسینکی بود [14]. همچنین این مطالعه دارای کد اخلاق از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی اردبیل بود.
پژوهش حاضر در دو مرحله پیشآزمون و پسآزمون برگزار شد. در مرحله پیشآزمون، آزمودنیها کوشش دویدن را در مسیر 10 متری آزمایشگاه پس از قرارگیری الکترودها روی عضلات انجام دادند. همین فرایند دوباره در مرحله پسآزمون و با استفاده از بریس و بعد از 8 هفته استفاده از بریس انجام دادند. هر مرحله با 3 کوشش صحیح ثبت شد. کوششی صحیح در نظر گرفته شد که سیگنال الکترومایوگرافی تمامی عضلات بهصورت صحیح ثبت شده باشد. بریسهای غیرفعال از نوع بریسهای حمایتکننده مفصل زانو میباشد که به مفصل زانو ثبات میبخشد و از وارد شدن فشار بیشتر به قسمت خارجی مفصل زانو جلوگیری میکند.
میزان فعالیت عضلات درشتنئی قدامی، دوقلوی داخلی، پهن داخلی، پهن خارجی، راست رانی، دوسر رانی، نیمه وتری و عضله سرینی میانی سمت راست طی راه رفتن و دویدن ثبت شد. برای ثبت فعالیت الکتریکی عضلات از دستگاه الکترومایوگرافی بایومتریک 8 کاناله بیسیم و الکتروهای سطحی مدل دو قطبی (ساخت کشور انگلستان) جفت الکترودهای سطحی نقره-کلرید نقره دوقطبی (شکل دایرهای با قطر 11 میلیمتر؛ فاصله 25 میلیمتر از مرکز تا مرکز؛ امپدانس ورودی 100 مگااهم؛ نسبت رد شایع حالت>110 دسی بل در 50 تا 60 هرتز) استفاده شد. فیلترهای پایینگذر500 هرتز و بالاگذر 10 هرتز و همچنین ناچ فیلتر (برای حذف نویز برق شهری) 60 هرتز جهت فیلترینگ دادههای خام الکترومایوگرافی انتخاب شد [15].
همچنین نرخ نمونهبرداری در فعالیت الکتریکی عضلات برابر با 1000 هرتز قرار گرفت. محل عضلات منتخب و اعمالی مانند تراشیدن محل الکترودگذاری و تمیز کردن با الکل (70 درصد اتانول-C2H5OH) طبق توصیهنامه سینام انجام شد [16]. اوج فعالیت عضلات یادشده بهصورت بیشترین انقباض ایزومتریک ارادی ثبت شد. برای نمونه ایزومتریک ارادی فعالیت عضله دوقلوی داخلی بدین صورت ثبت شد که از آزمودنی خواسته شد روی یک پا (پای سمت راست که الکترود بر روی آن قرار دارد) ایستاده و بهمدت 5 ثانیه بر روی پنجه خود قرار گیرد. همچنین برای ثبت اوج فعالیت عضله درشتنی قدامی آزمودنی پای خود را در زیر یک صفحه ثابت قرار داد و حرکت دورسی فلکشن را انجام داد (پاشنه روی زمین ثابت بود و پنجه رو به بالا حرکت و انقباض ایزومتریک را ایجاد کرد) و اوج فعالیت ایزومتریک این عضله ثبت شد. با استفاده از نرمافزار بایومتریک دیتا لیت مقادیر میانه فرکانس دادههای الکترومایوگرافی استخراج و اطلاعات حاصله در نرمافزار اکسل ثبت شد. گروه آزمایش بهمدت 8 هفته در اغلب فعالیتهای روزانه خود از بریس زانو استفاده کردند. فعالیت الکتریکی عضلات قبل و بعد از 8 هفته در دو گروه ثبت شد.
نرمال بودن توزیع خطاها، ناخودهمبسته بودن خطاهای مدل، و ثابت بودن واریانس خطاها مورد تأیید قرار گرفت. آزمون آماری تحلیل کوواریانس (پیشآزمون بهعنوان کووریت) جهت مقایسه دو گروه استفادهشد. از نسخه 24نرمافزار SPSS و سطح معناداری برابر 05/P≤0 استفاده شد
یافتهها
نتایج نشان داد فرکانس فعالیت عضله دو سر رانی طی فاز بارگیری حرکت در گروه کنترل بیشتر از گروه آزمایش میباشد (0/041=P) (جدول شماره 1).
نتایج آزمون تعقیبی نشان داد طی پسآزمون در مقایسه با پیشآزمون فرکانس فعالیت عضله دوسررانی کاهش داشته است. فرکانس فعالیت عضله درشتنئی قدامی طی پسآزمون در مقایسه با پیشآزمون در گروه آزمایش بهطور معناداری افزایش را نشان داد (0/041=P).
نتایج آزمون تحلیل کواریانس نشان داد تفاوت فرکانس فعالیت عضلات در طی فاز میانه استقرار بین دو گروه کنترل و آزمایش معنادار نمیباشد (0/05˃P) (جدول شماره 2).
نتایج مقایسه درونگروهی نشان داد فرکانس فعالیت عضله پهن داخلی و درشتنئی قدامی در گروه آزمایش طی پسآزمون در مقایسه با پیشآزمون بهطور معناداری افزایش و فعالیت عضله دوسرانی کاهش داشته است (0/05>P).
فرکانس فعالیت عضلات در طی فاز هل دادن بین دو گروه اختلاف معناداری را نشان نداد (جدول شماره 3).
مقایسه درونگروهی نشان داد فرکانس عضله دوقلوی داخلی، دوسررانی و نیمهوتری در گروه آزمایش طی فاز هل دادن در پسآزمون در مقایسه با پیشآزمون بهطور معناداری کاهش و فعالیت عضله سرینی میانی افزایش داشته است (0/05>P).
نتایج نشان داد فرکانس فعالیت عضله دو قلوی داخلی (0/034=P) و سرینی میانی (0/001=P) در گروه آزمایش بیشتر از گروه کنترل میباشد (جدول شماره 4).
نتایج آزمون تعقیبی نشان داد فعالیت عضله دوقلوی داخلی طی این فاز در پسآزمون نسبت به پیشآزمون کاهش یافته است. نتایج مقایسه درونگروهی نشان داد فعالیت عضله درشتنئی قدامی، نیمهوتری و سرینی میانی و پهن خارجی در گروه آزمایش طی مرحله پسآزمون در مقایسه با پیشآزمون افزایش داشته است؛ فرکانس فعالیت عضله دوسررانی طی پسآزمون در مقایسه با پیشآزمون در گروه کنترل کاهش داشته است.
بحث
هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثرات یک دوره تمرین بابریس بر فرکانس فعالیت الکتریکی عضلات در افراد دارای عارضه زانوی پرانتزی طی راه رفتن میباشد.
یافتهها نشان دادند فرکانس فعالیت عضله دوسررانی طی فاز بارگیری حرکت در گروه آزمایش کمتر از گروه کنترل میباشد. در پژوهشی که محمدی و همکاران انجام دادند، بیان کردند تمرینات اصلاحی میتواند باعث بهبود قدرت و دامنه حرکتی مفصل زانو شود [17]. امکان مقایسه مستقیم نتایج پژوهش حاضر با پژوهش محمدیاصل و همکاران نمیباشد. چون در پژوهش حاضر به بررسی فرکانس فعالیت عضلات پرداخته شده است، درحالیکه در پژوهش محمدیاصل و همکاران قدرت را بررسی کردند. علت احتمالی کاهش فرکانس فعالیت عضله دوسررانی میتواند این موضوع باشد که حمایت غیرفعال سبب نیازمندی کمتر به فراخوان واحدهای حرکتی میباشد [18]. پانکوا و همکاران در تحقیقاتی که در سال 2012 بر اثر استفاده از سه نوع بریس بر روی تغیرات فشار کف پایی انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که استفاده از این بریسها باعث حمایت مفصل زانو، نحوه قرارگیری صحیح آن و بیحرکت ساختن مفصل زانو میشود که استفاده از این بریسها باعث جلوگیری و درمان انواع مختلفی از عارضهها میشود [19]. نتایج بهدستآمده در پژوهش پانکوا و همکاران با نتایج پژوهش حاضر همسو نمیباشد. دلیل این موضوع میتواند تفاوت در روش تحقیق پژوهش حاضر با پژوهش پانکوا و همکاران باشد.
یافتهها نشان داد فرکانس فعالیت عضلات طی فاز میانه استقرار و هل دادن در گروه آزمایش متفاوت از گروه کنترل نمیباشد. همچنین فرکانس فعالیت عضله سرینی میانی و دوقلوی داخلی در گروه آزمایش بیشتر از گروه کنترل میباشد. در تحقیقاتی که در سالهای اخیر بر تأثیر استفاده از بریسها بر قسمت داخلی مفصل زانو و هم انقباضی عضلات انجام شده است، به این نتیجه رسیدهاند که استفاده از بریس میزان بار وارده را کاهش میدهد [18] همچنین در تحقیقاتی که ابراهیمی و همکاران در سال 2012 با عنوان تأثیر استفاده از بریسها را بر افراد ورزشکار سالم بررسی کردند، به این نتیجه رسیدند که استفاده از این بریسها زانو را از آسیبهایی که آنها را از انجام فعالیتهای ورزشی باز میدارد، محافظت میکند تا آنها فعالیتهای ورزشی خود را به بهترین صورت انجام دهند [20].
نتایج پزوهش ابراهیمی و همکاران با نتایج پژوهش حاضر همسو نمیباشد و این میتواند ناشی از تفاوت در روش تحقیق پژوهش حاضر با پژوهش ابراهیمی و همکاران باشد یا اینکه مطالعه صورتگرفته توسط ابراهیمی و همکاران اثر آنی باشد. این در حالی است که در هر دو پژوهش تأثیرات مثبتی بر فرکانس فعالیت عضلات گذشته است. جعفرنژادگرو و همکاران در تحقیقاتی که در سال 2018 انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که استفاده از بریس در مفصل زانو باعث کاهش اوج اولیه نیروی عکسالعمل زمین در جهت عمودی، داخلی، خارجی، و قدامی میشود. علاوهبراین استفاده از بریسهای حمایتی مفصل زانو اوج گشتاور اداکتوری خارجی را کاهش میدهد، اما این ابزار بر گشتاور خارجی فلکسوری مفصل زانو هیچ تأثیری نمیگذارد [21]. نتایج پژوهش جعفرنژادگرو و همکاران با نتایج پژوهش حاضر همسو نمیباشد. بهدلیل اینکه در پژوهش جعفرنژاد گرو و همکاران، موضوع مورد مطالعه نیروهای عکسالعمل زمین میباشد، اما در پژوهش حاضر موضوع مورد تحقیق فرکانس فعالیت عضلات میباشد. مشخصههای فرکانس الکترومایوگرافی اغلب یا به اشتباه یا بیش از حد تفسیر میشوند [22].
برای مثال، افزایش در فرکانس الزاماً نشاندهنده فعالیت بیشتر واحدهای حرکتی تندانقباض نیست، بلکه ممکن است ناشی از مقدار فایرینگ بالا در واحد حرکتی کند انقباض، فعالیت تارهای عضلانی با سرعت هدایت بالا، کاهش هماهنگی واحدهای حرکتی، یا احتمالات دیگر باشد. بهطور مشابه، کاهش در فرکانس الزاماً نشاندهنده افزایش هماهنگی واحدهای حرکتی نیست، بلکه میتواند نشاندهنده کاهش درمجموع تعداد واحدهای حرکتی فعال، کاهش در میزان فایرینگ واحد حرکتی، سرعت انتقال پایین، یا تغییر در فضای بینسلولی باشد [22]. درنتیجه، تحلیل و تفسیر مشخصههای فرکانس سیگنال الکترومایوگرافی در طی فعالیت پویا نیازمند توجه ویژه است.
پژوهش حاضر دارای محدودیتهایی بود که از آن جمله میتوان به عدم وجود نمونه زن و عدم ثبت کینماتیک حرکت اشاره کرد.
نتیجهگیری
باتوجهبه کاهش فرکانس فعالیت عضله دوسررانی طی پسآزمون نسبت به پیشآزمون میتوان بیان کرد که 8 هفته استفاده از بریس میتواند در کاهش جذب شوکهای وارده بر اندام تحتانی از طرف زمین مؤثر باشد. مکانیسم احتمالی آن نیز کاهش فرکانس عضلات فوقالذکر طی فاز پاسخ بارگیری میباشد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در اجرای پژوهش، ملاحظات اخلاقی مطابق با دستورالعمل کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی اردبیل در نظر گرفته شده و کد اخلاق به شماره IR-ARUMS-REC-1399-424 دریافت شده است.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایاننامه آقای محمد اقبالی میدانی، گروه مدیریت و بیومکانیک ورزشی دانشگاه محقق اردبیلی میباشد. این پژوهش با حمایت مالی دانشگاه محقق اردبیلی انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آمادهسازی این مقاله مشارکت یکسان داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از همه شرکتکنندگانی که در مطالعه حاضر شرکت کردند، تقدیر و تشکر میشود.
References