Bilingualism and Cognitive Abilities: A Comparison of Working Memory and Cognitive Flexibility in Persian-Turkish Bilingual and Monolingual Adults

Introduction
In today’s globalized world, bilingualism has emerged as a widespread phenomenon, not only as a linguistic skill but also as a significant factor influencing cognitive processes. Bilingual individuals are often believed to exhibit enhanced executive functions, particularly in areas such as attention control, conflict resolution, task switching, and cognitive flexibility. These cognitive advantages are thought to stem from the continuous need to manage two linguistic systems and inhibit interference from non-target languages. However, empirical evidence regarding bilingual cognitive advantages remains inconclusive. While some studies have reported superior executive function performance among bilinguals, others have failed to find significant differences or have even reported disadvantages in specific tasks. Several factors have been identified that may account for these discrepancies, including the age of second-language acquisition, frequency of language use, socio-cultural context, and specific cognitive tasks employed in each study. Furthermore, the diversity of bilingual populations in terms of language pairs, proficiency levels, and educational backgrounds adds additional layers of complexity to this field of research. In Iran, bilingualism is a prevalent phenomenon due to its rich linguistic and ethnic diversity, especially in urban areas such as Tehran. Among the bilingual populations, Persian-Turkish bilinguals (Azeri speakers) represent a significant group whose cognitive profiles have not been extensively studied. This study aimed to investigate whether Persian-Turkish bilingualism contributes to differences in two core components of executive function: working memory capacity and cognitive flexibility. By focusing on university students in Tehran, this study sought to examine these cognitive domains within a culturally diverse and ecologically valid context.

Methods
This research employed a descriptive-analytical, causal-comparative design to investigate the potential differences in executive cognitive functions between bilingual and monolingual participants. The study sample consisted of 120 university students aged 18-32 years, selected through convenience sampling from various universities in Tehran during the 2022-2023 academic year. The bilingual group included 60 Persian-Turkish (Azeri) speakers who had acquired both languages before the age of six and actively used them in daily communication. The monolingual group consisted of 60 Persian-speaking students with no significant exposure to or proficiency in any other language. To assess working memory, the auditory version of the n-back task was administered in both one-back and two-back conditions, requiring participants to monitor sequences of visual stimuli and indicate whether the current stimulus matched the one presented n steps before. The wisconsin card sorting test (WCST) was employed to evaluate cognitive flexibility, measuring participants’ ability to shift strategies in response to changing rules and feedback. All tasks were computerized to ensure consistency and accuracy in data collection. Data were analyzed using SPSS software, version 26. Levene’s test was conducted to examine the homogeneity of variances, ensuring the validity of subsequent t-tests. Independent samples t-tests were utilized to compare the performance of bilingual and monolingual groups across various cognitive measures.

Results
The results revealed no statistically significant differences in working memory performance between Persian-Turkish bilinguals and Persian monolinguals in both the one-back and two-back conditions of the n-back task. The mean accuracy rates and reaction times were comparable across groups, suggesting that bilingualism did not confer an advantage in working memory capacity in this context. Similarly, the analysis of cognitive flexibility measures obtained from the WCST indicated no significant differences between groups in terms of the number of completed categories, perseverative errors, total correct responses, or overall errors. However, a significant difference was observed in the task completion time, with bilingual participants taking longer to complete the WCST compared to their monolingual counterparts. This finding suggests a potential processing cost associated with managing dual language systems, which may manifest as slower overall task execution.

Conclusion
The findings of this study indicate that Persian–Turkish bilingualism does not necessarily enhance working memory or cognitive flexibility among university students. In this study, working memory was assessed exclusively through the visual version of the n-back task, and no auditory version was administered, which may have influenced the outcomes, as auditory working memory can be more sensitive to language-related effects. Additionally, while participants were proficient in their primary language(s), some degree of exposure to other languages, such as English or Arabic, due to their educational background, cannot be ruled out and may have affected cognitive performance. One possible explanation for the absence of significant differences is that the bilingual participants, despite early exposure to two languages, may not have engaged in frequent or cognitively demanding language switching in daily life to the extent that would have a markedly impact on executive functions. Moreover, the relative homogeneity of the sample in terms of education and socio-cultural background may have minimized potential differences that could emerge in more diverse populations. Future research should employ longitudinal and multimodal approaches, incorporating both visual and auditory tasks, to more comprehensively assess working memory and cognitive flexibility in bilinguals. Studies with larger and more heterogeneous samples, alongside detailed profiling of bilingual experiences (e.g. simultaneous vs. sequential acquisition, language proficiency as a continuous variable, frequency of code-switching), will be essential for clarifying the nuanced relationship between bilingualism and executive functions.

Ethical Considerations
Compliance with ethical guidelines
All ethical principles were observed in the article, including the informed consent of the participants, the confidentiality of their information, and their right to the leave the study. The study was approved by the Ethics Committee of the University of Tabriz (Code: IR.TABRIZU.REC.1402.057)

Funding
This study was extracted from the master’s thesis of Fereshteh Abdi at the Department of Cognitive Neuroscience, Faculty of Educational Sciences and Psychology, University of Tabriz, Tabriz, Iran. This research did not receive any specific grant from funding agencies in the public, commercial, or not-for-profit sectors.

Authors' contributions
Writing: Fereshteh Abdi; Performing major revisions: Mehdizadeh Fanid; statistical analyses: Jafar Masumi; editing & review: Mehdi Jafari Asl.

Conflict of interest
The authors declared no conflict of interest.

Acknowledgments
The authors would like to thank all participants for their cooperation in this study.

مقدمه و اهداف
در دنیای امروز، زندگی انسان‌ها در بستری از تنوع فرهنگی، قومی و زبانی جریان دارد. پدیده دوزبانگی به‌عنوان یکی از نمودهای بارز این تنوع، در دهه‌های اخیر به‌ویژه در جوامع چند قومیتی و مهاجرپذیر، رشدی چشمگیر داشته است. برآوردها نشان می‌دهند که حدود نیمی از جمعیت جهان، به‌دلیل شرایط محیطی، خانوادگی و یا فرایندهای آموزشی، درجاتی از دوزبانگی یا چندزبانگی را تجربه می‌کنند [1]. 
تعاریف گوناگونی برای دوزبانگی ارائه ‌شده است. برخی آن را تنها در صورتی محقق‌شده می‌دانند که فرد به دو زبان در سطحی برابر با زبان مادری مسلط باشد [2]؛ برخی دیگر، توانایی استفاده ارتباطی از دو زبان در تعاملات روزمره را معیار اصلی دانسته‌اند [3-4]. حتی برخی دیدگاه‌ها معتقدند در دنیای امروز، عملاً همه افراد به‌نوعی دوزبانه هستند، چراکه کمتر بزرگ‌سالی وجود دارد که هرگز با واژگان یا ساختارهای زبان دیگری مواجه نشده باشد [5]. 
برای نمونه، در اروپا، در سال 2016، 65 درصد از جمعیت بزرگ‌سال (25 تا 64 سال) اعلام کرده‌اند که به یک یا چند زبان خارجی مسلط‌اند، و این نسبت در گروه سنی جوان‌تر (25 تا 34 سال) به 73 درصد می‌رسد [6]. همچنین، افزایش مهاجرت در جهان، به‌ویژه در میان کودکان و نوجوانان، موجب شده است بسیاری از آنان زبان غالب جامعه میزبان را متفاوت از زبان اولیه خود تجربه کنند [7].
در ایران نیز به‌دلیل تنوع بالای قومی و زبانی، ازجمله حضور زبان‌هایی مانند فارسی، ترکی آذری، کردی، لری، عربی، بلوچی و غیره، پدیده دوزبانگی گستردگی چشم‌گیری دارد. افزون بر این، مهاجرت‌های گسترده از کشورهای همسایه، به‌ویژه افغانستان، سهم چشمگیری در افزایش جمعیت دوزبانه داشته‌اند. بنابر گزارش صمیمی‌فر و همکاران، براساس اطلاعات مرکز آمار ایران، حدود 42 درصد از جمعیت کشور را افراد چندزبانه تشکیل می‌دهند [8]. این واقعیت آماری، لزوم مطالعه دقیق‌تر ویژگی‌های شناختی این جمعیت گسترده را آشکار می‌سازد.
پژوهش‌های روان‌شناختی و عصب‌شناختی، دوزبانگی را فراتر از یک مهارت زبانی صرف می‌دانند و آن را به‌عنوان تجربه‌ای که بر ساختار و عملکرد مغز تأثیرگذار است، بررسی می‌کنند [9-12]. ازجمله مزایای شناختی مطرح‌شده برای دوزبانه‌ها، در مقایسه با افراد تک‌زبانه، می‌توان به بهبود در مهارت‌های توجهی، انعطاف‌پذیری شناختی، توانایی در کنترل پاسخ، حافظه کاری و توانایی انجام چندوظیفگی اشاره کرد [10-11، 13]. مطالعات تصویربرداری مغزی نیز حاکی از آن‌اند که افراد دوزبانه دارای تغییرات ساختاری معنی‌داری در نواحی خاکستری قشر مغز، ساختارهای زیر قشری، و همچنین شبکه‌های ماده سفید مرتبط با عملکردهای اجرایی هستند [8]. 
یکی از حوزه‌هایی که توجه فزاینده‌ای به آن شده است، بررسی رابطه میان دوزبانگی و توانمندی‌های اجرایی ذهن، به‌ویژه حافظه کاری و انعطاف‌پذیری شناختی است، چراکه مدیریت مداوم دو زبان در ذهن دوزبانه‌ها، نیازمند مهار، کنترل توجه و به‌روزرسانی مکرر اطلاعات است که همگی از مؤلفه‌های کلیدی عملکردهای اجرایی محسوب می‌شوند.
حافظه کاری به‌عنوان نظامی موقت برای نگهداری و پردازش اطلاعات در زمان کوتاه شناخته می‌شود و نقش کلیدی در فعالیت‌هایی مانند یادگیری، استدلال، حل مسئله و برنامه‌ریزی دارد [14، 16]. انعطاف‌پذیری شناختی نیز به توانایی مغز برای جابه‌جایی بین الگوهای تفکر، تغییر در پاسخ‌دهی نسبت به شرایط متغیر، و سازگاری ذهنی با محیط اطلاق می‌شود [17-19]. 
باوجود پژوهش‌های متعدد در این زمینه، نتایج به‌دست‌آمده یکدست نیستند. نتایج متناقض پژوهش‌ها درباره تأثیر دوزبانگی بر عملکردهای اجرایی، در مرورهای نظام‌مند نیز گزارش‌شده‌اند.  برخی مطالعات از مزیت معنی‌دار دوزبانه‌ها در کارکردهای اجرایی خبر داده‌اند، درحالی‌که برخی دیگر تفاوتی میان این دو گروه مشاهده نکرده‌اند [10، 20]. بخشی از این تفاوت‌ها ممکن است ناشی از روش‌شناسی پژوهش‌ها، سن آزمودنی‌ها، نوع آزمون‌های به‌کاررفته یا بافت فرهنگی باشد. همچنین، برخی از این تفاوت‌ها به تفاوت در طراحی پژوهش، ابزارهای سنجش، ویژگی‌های زبانی آزمودنی‌ها، و نیز بافت اجتماعی-فرهنگی آنان نسبت داده ‌شده‌اند. برای‌مثال، برخی مرورهای نظام‌مند [21] نشان داده‌اند که کنترل متغیرهایی نظیر سن آغاز یادگیری زبان دوم، میزان تسلط زبانی و تنوع زبان‌های موردبررسی نقش تعیین‌کننده‌ای در نتایج مطالعات دارند. ازاین‌رو، تحلیل انتقادی و مرور جامع متون پیشین، می‌تواند گامی ضروری برای تبیین علل واقعی این ناسازگاری‌ها باشد.
باتوجه‌به اهمیت شناخت دقیق‌تر تفاوت‌های شناختی میان افراد دوزبانه و تک‌زبانه، و باتوجه‌به آن‌که شهر تهران به‌عنوان پایتخت ایران، بستر زیستی و فرهنگی قومیت‌های مختلف را در خود جای ‌داده است، پژوهش حاضر تلاش دارد تا با تمرکز بر دو سازه شناختی مهم، حافظه کاری و انعطاف‌پذیری شناختی، تفاوت‌های میان دو گروه زبانی را بررسی نماید. این پژوهش می‌تواند زمینه‌ساز طراحی مداخلات آموزشی شناختی مانند تمرین‌های تقویت حافظه کاری، آموزش راهبردهای انعطاف‌پذیری ذهنی، و برنامه‌های آموزش دوزبانگی هدفمند باشد، باهدف ارتقای عملکردهای اجرایی در گروه‌های زبانی مختلف به‌ویژه در کودکان یا بزرگ‌سالانی که در معرض دو زبان قرار دارند.

مواد و روش‌ها
طرح پژوهش و شرکت‌کنندگان
روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی‌تحلیلی با طرح علی‌مقایسه‌ای بود. در این نوع طراحی، گروه‌های دارای ویژگی طبیعی متفاوت (دوزبانه و تک‌زبانه) با یکدیگر مقایسه می‌شوند تا تفاوت‌های احتمالی در متغیرهای وابسته (حافظه کاری و انعطاف‌پذیری شناختی) مشخص گردد. ازآنجاکه متغیر دوزبانگی قابل‌دست‌کاری نیست، امکان بررسی روابط علی مستقیم وجود ندارد، اما با استفاده از تحلیل‌های آماری می‌توان به تفاوت‌های گروهی و روابط احتمالی پی برد.
جامعه آماری پژوهش شامل دانشجویان دختر و پسر دانشگاه‌های تهران در سال تحصیلی 1402–1401 بود که در دو گروه دوزبانه (فارسی-ترکی آذری) و تک‌زبانه (فارسی‌زبان) قرار داشتند. انتخاب شرکت‌کنندگان براساس پرسش‌نامه غربالگری زبانی صورت گرفت. برای ورود به گروه دوزبانه، افراد باید تسلط خود را بر هر دو زبان فارسی و ترکی آذری از سنین پیش از دبستان گزارش می‌دادند و استفاده فعال از هر دو زبان در محیط خانواده یا تحصیل را تأیید می‌کردند. شرکت‌کنندگانی که تنها به زبان فارسی مسلط بودند و در معرض هیچ زبان دومی قرار نداشتند، به گروه تک‌زبانه اختصاص یافتند. به‌منظور افزایش دقت مقایسه، دو گروه ازنظر سن، جنس و زمینه تحصیلی تا حد امکان همسان‌سازی شدند.
روش نمونه‌گیری در این پژوهش به شیوه در دسترس انجام شد. باتوجه‌به ملاحظات عملی، محدودیت‌های دسترسی به جامعه هدف، و رویه‌های متداول در پژوهش‌های مشابه در حوزه دوزبانگی، حجم نمونه در این مطالعه شامل 120 دانشجو در دو گروه 60 نفرِ (دوزبانه و تک‌زبانه) تعیین شد. هرچند این حجم نمونه با بسیاری از مطالعات پیشین هم‌راستا بود، تعیین دقیق‌تر حجم نمونه از طریق تحلیل توان آماری می‌تواند در پژوهش‌های آتی مدنظر قرار گیرد.
ملاک‌های ورود به مطالعه عبارت‌اند از: 1. سن بین 18 تا 32 سال به‌منظور کنترل ثبات عملکرد شناختی، 2. تمایل آگاهانه به شرکت و 3. عدم سابقه بیماری‌های روان‌پزشکی، عصبی، آسیب مغزی یا مصرف داروهای مربوطه (براساس خوداظهاری). 
ملاک‌های خروج عبارت بودند از: 1. عدم تسلط کافی به زبان دوم در گروه دوزبانه یا آشنایی با زبان دیگر در گروه تک‌زبانه (براساس پرسش‌نامه غربالگری زبانی)، 2. اقامت فرد در خارج از منطقه جغرافیایی پژوهش در بیش از 2 سال گذشته.
برای تعیین نوع دوزبانگی، علاوه‌بر پرسش‌نامه غربالگری زبانی، مصاحبه کوتاهی با شرکت‌کنندگان انجام شد تا سن آغاز یادگیری زبان دوم، زبان‌های مورداستفاده در محیط خانوادگی و تحصیلی، و میزان استفاده روزمره از هر زبان مشخص شود. نتایج نشان داد 48 نفر از شرکت‌کنندگان دوزبانه، از نوع دوزبانگی هم‌زمان بودند؛ یعنی از بدو تولد در محیط خانوادگی با هر دو زبان فارسی و ترکی آذری در تعامل بوده‌اند. 12 نفر دیگر دارای دوزبانگی متوالی بودند و زبان دوم (ترکی آذری) را پس از ورود به مهدکودک یا مدرسه، در سنین 4 تا 7 سالگی فراگرفته‌اند. میانگین سن آغاز یادگیری زبان دوم در گروه متوالی 5/3 سال (انحراف‌معیار 1/1 سال) بود. میزان تسلط زبانی نیز براساس خودگزارش‌دهی و امتیاز پرسش‌نامه، به‌صورت طیف پیوسته (از 0 تا 10) ثبت شد، اما در تحلیل‌های آماری به‌عنوان متغیر دسته‌ای (گروه دوزبانه/تک‌زبانه) استفاده گردید.
 
ابزار
آزمون حافظه کاری تسک(n-back)
این آزمون برای سنجش حافظه کاری مورد استفاده قرار می‌گیرد [22]. در این پژوهش، از نسخه دیداری آزمون n-back برای سنجش عملکردهای شناختی مرتبط با کنش‌های اجرایی استفاده شد. در آزمون n-back، دنباله‌ای از محرک‌های دیداری (اعداد) به‌صورت پیاپی روی صفحه نمایشگر ارائه می‌شود و آزمودنی باید تشخیص دهد که آیا محرک فعلی با محرک n گام قبل یکسان است یا خیر؟ این آزمون در سطوح مختلف n اجرا می‌شود و با افزایش مقدار n، دشواری تکلیف افزایش می‌یابد. در این پژوهش، آزمون در دو سطح بار حافظه کاری اجرا شد: در سطح بار کم (1-back)، شرکت‌کننده باید در صورت تشابه هر محرک با محرک بلافاصله قبل، کلید هدف را فشار دهد؛ و در سطح بار زیاد (2-back)، هر محرک با دو محرک قبل مقایسه می‌شد و در صورت تشابه، پاسخ ثبت می‌گردید.
در این مطالعه، محرک‌های دیداری شامل حروف الفبای لاتین به‌صورت تصادفی انتخاب و بر روی صفحه رایانه ارائه شدند. آزمون شامل دو سطح دشواری بود: سطح اول (n=1) که آزمودنی باید مطابقت محرک جاری با محرک یک مرحله قبل را تشخیص دهد، و سطح دوم (n=2) که مقایسه با محرک دو مرحله قبل انجام می‌شد. در هر سطح، 30 محرک ارائه گردید که 30 درصد آن‌ها محرک‌های هدف بودند. زمان ارائه هر محرک 500 میلی‌ثانیه و فاصله بین محرک‌ها (ISI) برابر با 2000 میلی‌ثانیه بود. آزمون با استفاده از نرم‌افزار E-Prime 3/0 اجرا شد و پاسخ‌ها از طریق صفحه‌کلید ثبت گردید.

 آزمون انعطاف‌پذیری شناختی کارت‌های ویسکانسین
 برای ارزیابی توجه و اندازه‎گیری انعطاف‌پذیری شناختی در افراد از آزمون مجموعه کارت‌های ویسکانسین استفاده شد [23]. مواد این مطالعه تعداد 128 کارت بود که بر روی هرکدام 1 الی 4 نماد به‌صورت مثلث، ستاره، به‌علاوه و دایره در چهار رنگ سبز، زرد، قرمز و آبی وجود داشت و هیچ دو کارتی شبیه هم نبود. چهار کارت به‌عنوان نماد اصلی به کار می‌رفت و از آزمودنی خواسته می‌شد باتوجه‌به بازخوردهای صحیح و غلط که بعد از هر پاسخ دریافت می‌کند الگوی حاکم بر چهار کارت اصلی را استنباط کند.
 آزمون ویسکانسین علی‌رغم برخی از محدودیت‌ها بهترین آزمون برای سنجش کنش‌های اجرایی مربوط به نواحی ذکرشده است تا جایی که برخی از آن به‌عنوان استاندارد طلایی برای سنجش کنش‌های اجرایی یادشده نام بردند. 
برای بررسی پایایی نرم‌افزار ساخته‌شده پایایی دو برون‌داد اصلی آن به دو شیوه همسانی درونی (ضریب آلفای کرون باخ) و دونیمه کردن (ضریب تصنیف) محاسبه شد. 

یافته‌ها 
جدول شماره 1، تحلیل توصیفی ویژگی‌های جمعیت‌شناختی نمونه‌های پژوهش را ارائه می‌دهد.

پس از توصیف نمونه براساس این متغیرها، پیش‌فرض‌های لازم برای به‌کارگیری آمار پارامتریک بررسی شد. برای مقایسه میانگین نمرات حافظه کاری (در دو سطح دشواری آزمون n-back) و شاخص‌های انعطاف‌پذیری شناختی (آزمون کارت‌های ویسکانسین) بین دو گروه، از آزمون تی مستقل استفاده گردید. باتوجه‌به انجام مقایسه‌های متعدد، به‌منظور کنترل خطای نوع اول، از تصحیح آزمون لون استفاده شد و سطح معنی‌داری متناسب با تعداد آزمون‌ها تعدیل گردید.
به‌منظور آزمون این فرضیه که بین حافظه کاری دانشجویان تک‌زبانه و دوزبانه شهر تهران تفاوت معنی‌داری وجود دارد، ابتدا پیش‌فرض همگنی واریانس‌ها با استفاده از آزمون لون بررسی شد. سپس، آزمون تی مستقل برای مقایسه عملکرد حافظه فعال در دو گروه اجرا گردید. نتایج این تحلیل‌ها در جدول شماره 2 ارائه‌شده است.

بررسی همگنی واریانس متغیرهای پژوهشی، پیش‌فرضی مهم در انجام آزمون تی مستقل است که با استفاده از آزمون لون بررسی شد. در این آزمون، اگر سطح معنی‌داری به‌دست‌آمده برای یک متغیر بالاتر از سطح خطای 0/05 باشد، همگنی واریانس‎ها برآورده می‏گردد. براساس جدول شماره 2، همگنی واریانس‌ها برای شاخص‌های آزمون شماره 1 و 2 حافظه فعال تأیید گردید، زیرا سطح معنی‌داری محاسبه‌شده برای هر میانگین حافظه فعال در هر دو مرحله به‌ترتیب برابر با 0/12 و 0/56 بود. 
بر اساس جدول شماره 3، نتایج آزمون تی مستقل برای بررسی میزان تفاوت میانگین حافظه فعال (پاسخ درست) در دو گروه افراد تک‌زبانه و دوزبانه گزارش شد.

براین‌اساس، نتایج نشان داد براساس میانگین پاسخ درست در مرحله 2، میزان تفاوت حافظه فعال در دو گروه افراد تک‌زبانه و دوزبانه معنی‌دار نبود (0/14=P و 118=df و 1/472=t). همچنین، نتایج نشان داد براساس میانگین پاسخ درست در مرحله 1، میزان تفاوت حافظه فعال در دو گروه افراد تک‌زبانه و دوزبانه معنی‌دار نبود (0/98=P و 118=df و 0/014=t).
در فرضیه‌ای دیگر که تفاوت چشمگیری بین انعطاف‌پذیری شناختی در دانشجویان تک‌زبانه و دوزبانه وجود دارد، به‌منظور آزمودن این فرضیه، ضمن بررسی پیش‌فرض همگنی واریانس‌ها با استفاده از آزمون لون، از آزمون تی به‌منظور بررسی تفاوت انعطاف‌پذیری شناختی در دو گروه افراد تک‌زبانه و دوزبانه بررسی شد. همان‌طور که از جدول شماره 4 قابل‌مشاهده است، استفاده از آزمون لون به‌منظور بررسی همگنی واریانس شاخص‌های آزمون ویسکانسین به‌عنوان برآورد انعطاف‌پذیری شناختی نشان داد همگنی واریانس‌ها برای همه شاخص‌های آزمون ویسکانسین (به‌جز شاخص شکست در حفظ یک توالی) مورد تأیید است.

براساس جدول شماره 5، نتایج آزمون تی مستقل برای بررسی میزان تفاوت انعطاف‌پذیری شناختی (براساس آزمون ویسکانسین) در دو گروه افراد تک‌زبانه و دوزبانه گزارش شد.

براین‌اساس، نتایج نشان داد براساس شاخص‌های به‌دست‌آمده تنها شاخص زمان اجرا در میزان تفاوت هر دو گروه افراد تک‌زبانه و دوزبانه معنی‌دار بود. 

بحث
یافته‌های این پژوهش نشان داد میان دانشجویان تک‌زبانه و دوزبانه، تفاوت معنی‌داری در حافظه کاری و شاخص‌های اصلی انعطاف‌پذیری شناختی (براساس آزمون ویسکانسین) وجود ندارد. این نتیجه، فرضیه اول را که پیش‌بینی می‌کرد دوزبانگی می‌تواند برتری در حافظه کاری ایجاد کند، تأیید نکرد. به‌بیان‌دیگر، دوزبانگی به‌عنوان یک متغیر زبانی‌ـ‌شناختی، به‌تنهایی قادر به ایجاد تمایز در ظرفیت ذخیره و پردازش فعال اطلاعات در بزرگ‌سالان نبود. حافظه کاری که نقش کلیدی در برنامه‌ریزی، حل مسئله و درک دارد، در این مطالعه تحت تأثیر سطح دوزبانگی قرار نگرفت. این امر می‌تواند نشان دهد که عوامل دیگری همچون تجربه‌های تحصیلی، محرک‌های محیطی و سطح انگیزش نقش پررنگ‌تری در عملکرد این سازه شناختی دارند.
این یافته‌ها با نتایج جیووانلی و همکاران [24]، دیاز و فرار [25]، ذوقی پایدار [26] و گلستانی‌فرد و همکاران [27] همسو است، اما با نتایج بنیسا و بودو [28]، زاداحمدکلاشی و همکاران [29]، غلامی‌پور و همکاران [30]، باریسی و غفاری [31] و شفیع‌آبادی و همکاران [32] همخوانی ندارد. مرور ادبیات نشان می‌دهد که مطالعاتی که به مزیت حافظه کاری در دوزبانه‌ها اشاره‌کرده‌اند، اغلب بر کودکان یا نوجوانان تمرکز داشته‌اند؛ گروه‌هایی که سیستم‌های عصبی و شناختی آن‌ها هنوز در حال شکل‌گیری و انعطاف‌پذیرتر است. در مقابل، در بزرگ‌سالان به‌دلیل تثبیت ساختارهای عصبی و تجربیات محیطی طولانی‌مدت، اثر خالص دوزبانگی ممکن است کم‌رنگ‌تر شود.
از دیدگاه زبان‌شناختی، برتری‌های دوزبانگی بر کارکردهای اجرایی ممکن است تنها در تکالیفی آشکار شود که بار معنایی یا آواشناختی بیشتری دارند. مطالعه موسوی و همکاران [33] نیز تأکید می‌کند که ماهیت تکلیف و میزان بار پردازشی آن نقش مهمی در آشکار شدن این تفاوت‌ها دارد. در پژوهش حاضر، وظایف حافظه کاری (n-back) و انعطاف‌پذیری شناختی (ویسکانسین) بیشتر بر فرآیندهای اجرایی عمومی متمرکز بودند تا بر بار زبانی بالا؛ بنابراین ممکن است فرصت کمتری برای بروز مزیت احتمالی دوزبانگی ایجاد شده باشد.
در بررسی فرضیه دوم، نتایج نشان داد انعطاف‌پذیری شناختی ـ که به توانایی تغییر قواعد ذهنی و سازگاری با شرایط جدید اشاره دارد ـ نیز در دو گروه تفاوت آماری نداشت. این یافته، همسو با پژوهش‌های بلایر و همکاران [34]، کیم و رانکو [35] و نیکولادیس و همکاران [36]، احتمالاً به دلیل شباهت شرایط نمونه‌ها (جمعیت بزرگ‌سال، محیط‌های چند فرهنگی و استفاده از ابزارهای مشابه) است. درمقابل، پژوهش‌های چن و همکاران [37]، سلیمانی‌فر و همکاران [38]، یوسفی و همکاران [2]، امینی ماسوله و همکاران [39] و گوالتی [40] که بر مزیت انعطاف‌پذیری شناختی در دوزبانه‌ها تأکید کرده‌اند، عمدتاً بر کودکان یا افرادی با استفاده فعال و مداوم از زبان دوم متمرکز بوده‌اند.
یکی از جنبه‌های قابل‌توجه نتایج، تفاوت معنی‌دار در شاخص «مدت‌زمان اجرا» به نفع تک‌زبانه‌ها بود. این الگو می‌تواند ناشی از پردازش‌های اضافی در دوزبانه‌ها باشد؛ به‌طوری‌که جابه‌جایی‌های ذهنی بین زبان‌ها یا فعال‌سازی هم‌زمان شبکه‌های زبانی، زمان بیشتری برای انجام تکلیف ایجاد کرده است، هرچند دقت کلی تحت تأثیر قرار نگرفته است. این نکته با مدل‌های کنترل اجرایی دوزبانگی همخوانی دارد که بیان می‌کنند دوزبانه‌ها در برخی موقعیت‌ها برای مدیریت تعارضات زبانی، هزینه زمانی بیشتری می‌پردازند.
همچنین، بافت فرهنگی‌ـ‌اجتماعی تهران ممکن است در نتایج نقش داشته باشد. زندگی در شهری با تعاملات بین‌زبانی گسترده، موجب مواجهه غیرمستقیم تک‌زبانه‌ها با زبان‌های دیگر می‌شود. این تماس‌های مکرر، حتی بدون تسلط فعال، می‌تواند تا حدی اثر تفاوت‌های زبانی را تعدیل کند و درنتیجه، احتمال مشاهده تفاوت‌های آشکار میان دو گروه کاهش یابد.
از دیدگاه عصب روانشناسی(نوروسایکولوژیک)، ساختارهای مغزی مرتبط با کنترل اجرایی و پردازش زبانی (مانند قشر پیش‌پیشانی جانبی و قشر سینگولیت قدامی) ممکن است در بزرگ‌سالان از ثبات بیشتری برخوردار باشند و نسبت به محرک‌های زبانی جدید تغییرپذیری کمتری نشان دهند. این ثبات ساختاری، همراه با یکپارچگی فرهنگی و آموزشی جامعه، می‌تواند توضیحی برای نبود تفاوت‌های معنی‌دار باشد.
درمجموع، یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد مزایای دوزبانگی پدیده‌ای وابسته به زمینه است و نمی‌توان آن را به‌صورت مطلق و ثابت برای همه گروه‌های سنی و فرهنگی تعمیم داد. متغیرهایی مانند سن شروع یادگیری زبان دوم، میزان استفاده روزانه، نوع زبان‌ها، شباهت یا تفاوت ساختاری آن‌ها، بافت فرهنگی و ماهیت تکالیف شناختی همگی می‌توانند بر بروز یا عدم بروز این مزیت اثر بگذارند.

نتیجه‌گیری
پژوهش حاضر باهدف بررسی تفاوت حافظه کاری و انعطاف‌پذیری شناختی میان بزرگ‌سالان دوزبانه فارسی–ترکی و تک‌زبانه فارسی‌زبان انجام شد. نتایج نشان داد در جامعه دانشجویی موردبررسی، دوزبانگی تفاوت معنی‌داری در عملکرد حافظه کاری (براساس نسخه دیداری آزمون n-back) یا انعطاف‌پذیری شناختی (براساس آزمون ویسکانسین) ایجاد نکرده است. تنها شاخص متفاوت، مدت‌زمان اجرای آزمون ویسکانسین بود که در گروه دوزبانه بیشتر از گروه تک‌زبانه بود.
این یافته‌ها باید در چارچوب محدودیت‌های مطالعه تفسیر شوند. نخست، حافظه کاری صرفاً با محرک‌های دیداری ارزیابی شد و نسخه شنیداری یا ترکیبی مورداستفاده قرار نگرفت؛ درحالی‌که زبان ماهیتی شنیداری–زمانی دارد و ممکن است اثرات دوزبانگی در حوزه حافظه کاری شنیداری آشکارتر باشد. دوم، هرچند شرکت‌کنندگان گروه تک‌زبانه به‌طور رسمی تنها زبان فارسی را به کار می‌بردند، احتمال آشنایی نسبی آن‌ها با زبان‌های دیگر (مانند انگلیسی یا عربی) به‌دلیل تحصیلات و محیط اجتماعی وجود دارد. سوم، نوع دوزبانگی در میان افراد گروه دوزبانه ناهمگن بود و شامل هر دو شکل هم‌زمان و متوالی می‌شد.
باتوجه‌به این موارد، پیشنهاد می‌شود پژوهش‌های آینده با استفاده از طراحی‌های طولی، نمونه‌های بزرگ‌تر و ناهمگون‌تر ازنظر فرهنگی و زبانی، و ترکیب آزمون‌های دیداری و شنیداری در سطوح مختلف بار شناختی انجام شوند. همچنین، تحلیل متغیرهایی چون سن آغاز یادگیری زبان دوم، میزان تسلط زبانی به‌صورت پیوسته، و فراوانی استفاده فعال از زبان‌ها می‌تواند به تبیین دقیق‌تر نقش دوزبانگی در کارکردهای اجرایی کمک کند.
درمجموع، یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که مزایای شناختی دوزبانگی را نمی‌توان به‌طور مطلق و برای همه به افت‌ها و گروه‌های سنی تعمیم داد. این پدیده وابسته به زمینه‌های فردی، زبانی و فرهنگی است و بررسی آن همچنان می‌تواند در فهم بهتر تعامل زبان و شناخت و طراحی مداخلات آموزشی و شناختی متناسب با گروه‌های زبانی مختلف نقش مهمی ایفا کند.
پژوهش‌های آینده باید این عوامل را به‌طور نظام‌مند بررسی کنند و از طراحی‌های طولی و آزمون‌هایی با بار زبانی متفاوت استفاده نمایند تا ماهیت این پدیده بهتر درک شود. یکی از ملاحظات پژوهش حاضر، ناهمگونی نسبی در نوع دوزبانگی شرکت‌کنندگان بود؛ هرچند اکثریت آن‌ها از نوع هم‌زمان بودند، اما بخشی زبان دوم را به‌صورت متوالی و در سنین پیش‌دبستانی آموخته بودند. مطالعات پیشین نشان داده‌اند که سن آغاز یادگیری زبان دوم و میزان استفاده فعال روزانه می‌تواند بر عملکردهای اجرایی تأثیرگذار باشد؛ بنابراین، تفکیک دقیق‌تر این دو گروه و تحلیل میزان تسلط به‌صورت متغیر پیوسته می‌تواند در پژوهش‌های آتی به تبیین روشن‌تر نقش دوزبانگی کمک کند.
از دیگر محدودیت‌های مطالعه حاضر، استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس بود که دامنه تعمیم‌پذیری نتایج را محدود می‌کند. هرچند حجم نمونه 60 نفر در هر گروه برای آزمون‌های تی مستقل کفایت داشت، اما برای دستیابی به توان آماری بالا در تحلیل‌های چندمتغیره و مدل‌های پیچیده‌تر، توصیه می‌شود حداقل 80 تا 100 نفر در هر گروه شرکت کنند. بنابراین، نتایج باید بااحتیاط تفسیر شود و در مطالعات آینده از حجم نمونه بزرگ‌تر و روش‌های نمونه‌گیری تصادفی استفاده گردد.
همچنین، استفاده از آزمون‌های تک متغیره (تی مستقل) برای تحلیل چند شاخص حافظه کاری و انعطاف‌پذیری شناختی، باوجود اعمال تصحیح چندگانگی از طریق آزمون لون، محدودیت دیگری است. به‌کارگیری روش‌های تحلیل چندمتغیره مانند مانوا و مانکوا می‌توانست ضمن افزایش توان آماری، روابط بین متغیرهای وابسته را بهتر حفظ کند.
درنهایت، باید توجه داشت که هر دو آزمون استفاده‌شده در این مطالعه صرفاً به‌صورت دیداری اجرا شدند. ازآنجاکه زبان ماهیتی شنیداری ـ زمانی دارد، احتمال می‌رود نسخه‌های شنیداری این آزمون‌ها یا وظایف شنیداری مجزا بتوانند الگوهای متفاوتی از عملکرد را آشکار کنند. به‌ویژه در حافظه کاری شنیداری، ممکن است دوزبانه‌ها نسبت به تک‌زبانه‌ها عملکرد بهتری داشته باشند؛ موضوعی که در این پژوهش به‌دلیل تمرکز صرف بر محرک‌های دیداری، بررسی نشد.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در این مقاله تمام اصول اخلاقی ازجمله رضایت آگاهانه شرکت‌کنندگان، محرمانه ماندن اطلاعات آن‌ها و حق آن‌ها برای ترک مطالعه رعایت شده است. در اجرای پژوهش ملاحظات اخلاقی مطابق با دستورالعمل کمیته اخلاق دانشگاه تبریز در نظر گرفته ‌شده و کد اخلاق به شماره (IR.Tabrizu.rec.1402.057) دریافت شده است. 

حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد فرشته عبدی گروه علوم اعصاب شناختی دانشگاه تبریز می‌باشد و هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.

مشارکت نویسندگان
نگارش مقاله: فرشته عبدی؛ اصلاحات کلی: لیلا مهدی‌زاده فانید؛ تحلیل‌ آماری: جعفر معصومی؛ ترجمه و ویرایش و بررسی نهایی مقاله: مهدی جعفری اصل.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از تمامی شرکت‌کنندگان در پژوهش که در انجام این مطالعه ما را یاری نمودند، قدردانی می‌شود.

References

1. Giovannoli J, Martella D, Federico F, Pirchio S, Casagrande M. The impact of bilingualism on executive functions in children and adolescents: A systematic review based on the PRISMA method. Frontiers in Psychology. 2020; 11:574789. [DOI:10.3389/fpsyg.2020.574789]
2. Nicoladis E, Hui D, Wiebe SA. Language dominance and cognitive flexibility in French–English bilingual children. Frontiers in 2018; 9:1697. [DOI:10.3389/fpsyg.2018.01697]
3. Wei L. Translanguaging as a practical theory of language. Applied Linguistics. 2020; 39(1):9-30. [DOI:10.1093/applin/amx039]
4. Pócsová J, Mojžišová A, Takáč M, Klein D. The impact of the COVID-19 pandemic on teaching mathematics and students’ knowledge, skills, and grades. Education Sciences. 2021; 11(5):225.[DOI:10.3390/educsci11050225]
5. Edwards J. Foundations of Bilingualism. In: Bhatia TK, Ritchie WC, editors. The Handbook of Bilingualism. New Jersey: Blackwell Publishing Ltd; 2006. [Link]
6. European Statistical Center. Foreign language skills statistics. Luxembourg: European Statistical Center; 2019. [Link]
7. Taguma M, Kim M, Wurzburg G, Kelly F. OECD reviews of migrant education:Ireland. Paris: OECD; 2009. [Link]
8. Daneshgar M. [Bilingualism or Multilingualism Impact on Language Skills of Graduated Students of Iran’s High Schools (Persian)]. Language Science. 2023; 10 (18): 279-308. [Link] 
9. Mahzoun P. The effect of bilingualism and multilingualism on academic. In: Jiang X, editor. Multilingualism: Interdisciplinary Topics. London: IntechOpen; 2022.  [Link]
10. Luk G, De Sa E, Bialystok Is there a relation between the onset age of bilingualism and the enhancement of cognitive control? Bilingualism: Language and Cognition. 2011; 14(04):588 - 95. [Link]
11. Hakuta K, Diaz RM. The relationship between degree of bilingualism and cognitive ability: A critical discussion and some new longitudinal data. In: Nelson KE, editor. Children's language. New York: Psychology Press; 2014. [Link]
12. Pliatsikas C. Multilingualism and brain plasticity. In: Schwieter J, editor. The handbook of the neuroscience of multilingualism. New Jersey: John Wiley & Sons; 2019. [Link] 
13. Rivera Mindt M, Arentoft A, Kubo Germano K, D'Aquila E, Scheiner D, Pizzirusso M, et al. Neuropsychological, cognitive, and theoretical considerations for evaluation of bilingual individual Neuropsychology Review. 2008; 18(3):255-68. [DOI:10.1007/s11065-008-9069-7][PMID]
14. De Houwer, A. Bilingual development in childhood. Cambridge: Cambridge University Press; 2021. [DOI:10.1017/9781108866002]
15. Paap KR, Sawi O. Bilingual advantages in executive functioning: Problems in convergent validity, discriminant validity, and the identification of the theoretical constructs. Frontiers in Psychology. 2014; 5:962. [DOI:10.3389/fpsyg.2014.00962][PMID]
16. Arbabi S, Sharifi Sh, Mashhadi A. [The effect of bilingualism on cognition: A case study of Azeri-Persian bilinguals (Persian)]. Linguistic Research in Foreign Languages. 2014; 3(1):1-18. [Link]
17. Chai WJ, Abd Hamid AI, Abdullah JM. Working memory from the psychological and neurosciences perspectives: A rev Frontiers in Psychology. 2018; 9:401. [DOI:10.3389/fpsyg.2018.00401]
18. Grasso SM, Wagner Rodríguez CA, Montagut Colomer N, Marqués Kiderle SK, Sanchez-Valle R, Santos Santos MÁ. Bilingual primary progressive aphasia: A scoping review of assessment and treatment practices. Journal of Alzheimer’s Disease. 2023; 96(4):1453-76. [DOI:10.3233/JAD-230673] [PMID]
19. Bialystok E, Feng X. Language proficiency and executive control in proactive interference: Evidence from monolingual and bilingual children and adult Brain and Language. 2009; 109(2-3):93-100. [DOI:10.1016/j.bandl.2008.09.001][PMID]
20. Popescu M, Popescu EA, DeGraba TJ, Hughes JD. Cognitive flexibility in post-traumatic stress disorder: Sustained interference associated with altered modulation of cortical oscillatory activity during task-switching. NeuroImage. Clinical. 2023; 37:103297. [PMID]
21. Paap KR, Greenberg ZI. There is no coherent evidence for a bilingual advantage in executive processing. Cognitive Psychology. 2013; 66(2):232-58. [DOI:10.1016/cogpsych.2012.12.002][PMID]
22. Jaeggi SM, Buschkuehl M, Perrig WJ, Meier B. The concurrent validity of the N-back task as a working memory measure. Memory. 2010; 18(4):394-412. [DOI:10.1080/09658211003702171][PMID]
23. Carlson SM, Meltzoff AN. Bilingual experience and executive functioning in young children. Developmental Science. 2008; 11(2):282-98. [DOI:10.1111/j.1467-7687.2008.00675.x][PMID]
24. Dannenhoffer CA, Robertson MM, Macht VA, Mooney SM, Boettiger CA, Robinson DL. Chronic alcohol exposure during critical developmental periods differentially impacts persistence of deficits in cognitive flexibility and related circuitry. International Review of Neurobiology. 2021; 160:117-73. [DOI:10.1016/bs.irn.2021.07.004]
25. Barr R, Rusnak SN, Brito NH, Nugent C. Actions speak louder than words: Differences in memory flexibility between monolingual and bilingual 18-month-olds. Developmental Science. 2020; 23(2):e12881. [Link]
26. Kuipers JR, Thierry G. ERP-pupil size correlations reveal how bilingualism enhances cognitive f Cortex. 2013; 49(10):2853-60. [DOI:10.1016/j.cortex.2013.01.012]
27. Kaushanskaya M, Gross M, Buac M. Effects of classroom bilingualism on task-shifting, verbal memory, and word learning in children. Developmental Science. 2014 ;17(4):564-83. [DOI:1111/desc.12142] [PMID]
28. Diaz V, Farrar MJ. Do bilingual and monolingual preschoolers acquire false belief understanding similarly? The role of executive functioning and language. First Language. 2018; 38(4):382-98. [DOI:10.1177/0142723717752741]
29. Zoghi Paydar N. [A study on executive functions among monolingual and bilingual individuals (Persian)] [ MA thesis]. Tehran: University of Tehran; 2022.
30. Golestani-Fard M, Nikookar A, Shams Esfandabad H. [A comparison of executive functionsand memoryin bilingual and mono lingual students (Persian)]. Social Cognition. 2016; 5(21):50-65. [Link]
31. Benaissa A, Boudouh M. Bilingualism and Executive Functions: Study of Working Memory, Selective Attention, Cognitive Flexibility, Planning in Monolingual and Bilingual Chil Planning In Monolingual and Bilingual Children. 2020; 13(4):350-61. [Link]
32. Zadahmad Kalashi K, Pirkhaefi A, Sori A. [Comparing the working memory, creativity and cognitive flexibility in bilingual and monolingual students (Persian Azeri Languages) (Persian)]. Research in School and Virtual Learning. 2021; 8(4):85-92. [DOI:10.30473/etl.2021.54016.3272]
33. Mousavi SZ, Mehri A, Maroufizadeh S. Exploring the Impact of Bilingualism on Semantic and Phonological Neuropsychological Tasks in Adults. Journal of Rehabilitation Sciences & Research. 2024; 11(3):127-31. [Link]
34. Gholipour Fallahy MR, Mehdizadeh Fanid L, Vahedy S, Jafari Asl M. The effects of transcranial direct current stimulation on anxiety and neural oscillations in generalized anxiety disorder: A clinical investigation. Basic and Clinical Neuroscience [Unpublished]. [Link]
35. Morales J, Calvo A, Bialystok E. Working memory development in monolingual and bilingual children. Journal of Experimental Child Psychology. 2013; 114(2):187-202. [DOI:10.1016/j.jecp.2012.09.002][PMID]
36. Alisoy H. Multilingualism and Cognitive Flexibility: Insights from Neuroscience and Linguistics. Acta Globalis Humanitatis Et Linguarum. 2024; 1(1):1-8. [DOI:10.69760/aghel.024047]
37. Blair AW, Ruiz L, Welch M. Cognitive Flexibility in Bilinguals and Monolinguals: Exploring Language and Flexibility in College Students [Doctoral dissertation]. Washington: Whitman College; 2022. [Link]
38. Breeland N, Henderson AM, Low R. Initial interactions matter: Warm-up play affects 2-year-olds’ cooperative ability with an unfamiliar same-aged peer. Journal of Experimental Child Psychology. 2022; 218:105328. [DOI:10.1016/j.jecp.2021.105328]
39. Chen YN, Mitra S, Schlaghecken F. Sub-processes of working memory in the N-back task: An investigation using ERPs. Clinical Neurophysiology. 2008; 119(7):1546-59. [DOI:10.1016/j.clinph.2008.03.003]
40. Solimani Far M, Haroon Rashidi H, Kazemian Moghadam K. [Comparison of flexibility, emotional creativity and cognitive creativity in monolingual Persian-speaking and bilingual Arabic-Persian-speaking students (Persian)]. The Journal of New Thoughts on Education. 2022; 18(3):69-83. [DOI:10.22051/jontoe.2021.34474.3238]