Comparison of Musculoskeletal Pain, Balance and Quality of Life Between Healthy and COVID-19 Disease Individuals

Document Type : Original article

Authors

1 Department of Health and Sport Medicine, Faculty of Physical Education and Sport Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.

2 Department of Health and Sport Medicine, Faculty of Physical Education and Sport Sciences, Hakim Nezami Higher Education Institute, Quchan, Iran.

Abstract

Background and Aims: The effects of injuries and stress from coronavirus on people in the community may affect various dimensions, including lifestyle, quality of life, mental and physical health. This study aimed to evaluate and compare the performance of static and dynamic balance, quality of life, and the rate of musculoskeletal pain between healthy and COVID-19 disease individuals.
Methods: The present study was descriptive and comparative causal. The statistical population of the present study was people with a history of coronavirus and healthy people aged 20-30 years. The subjects were selected from Qom, Tehran, and Mashhad, each of which included 40 people with coronavirus (20 males and 20 females), 40 healthy individuals (20 males and 20 females). They were divided into two groups: patient and healthy. In this study, modified stork and Y balance tests were used to evaluate the performance of static and dynamic balance, respectively. The Nordic questionnaire was used to assess the rate of musculoskeletal pain, and the SF-36 questionnaire was used to evaluate the quality of life.
Results: The independent t-test showed a significant difference between static and dynamic balance variables and quality of life between the two groups (P<0.05), and healthy individuals showed higher scores in balance tests and better performance in the quality of life. The results of the Mann–Whitney U test showed that in the values ​​related to musculoskeletal pain in the neck, shoulders, upper back, elbows, wrist, lower back, thighs, knees, ankles in the last seven days between the two groups, there was a significant difference between men and women (P<0.05) so that people with coronavirus recorded more pain. Also, there was no significant difference between the two groups in the rate of musculoskeletal pain in the last twelve months (P<0.05).
Conclusion: It is suggested that the present study results be used to increase the general information of the community. People with coronavirus and even healthy people during quarantine and exposure to this disease should pay special attention to physical fitness and the amount of musculoskeletal pain in different parts of the body to keep their physical and mental fitness and quality of life at the optimal level.

Keywords

Main Subjects

Full Text

مقدمه
در دسامبر 2019 میلادی انتشار یک بیماری ویروسی در شهر ووهان چین گزارش شد. عامل این بیماری یک نوع ویروس جدید (SARS-COV-2‌) و ژنتیک تغییر‌یافته از خانواده کروناویروس‌ها بود که با عنوان بیماری کووید 19 نام‌گذاری شد [1]. متأسفانه این ویروس به دلیل قدرت سرایت بسیار بالا به‌سرعت در کل جهان انتشار پیدا کرد و تقریباً طی زمانی اندک (کمتر از 4 ماه) تمامی کشورهای جهان را آلوده کرد [2، 3]. شیوع این بیماری در زمان کوتاهی به یک نگرانی جهانی تبدیل شد و در 11 مارس 2020، سازمان بهداشت جهانی شیوع بیماری را به صورت یک بیماری فراگیر جهانی اعلام کرد [4]. محاسبات نشان می‌دهد که درصد مرگ‌و‌میر این ویروس بین 2 تا 9 درصد مبتلا شدگان است [4]. بیماری کووید 19 بیشتر دستگاه تنفسی افراد مبتلا به بیماری را تحت تأثیر قرار داده و به طور فاجعه‌آمیزی در حال گسترش است [5]. متأسفانه این ویروس کشور عزیزمان را همچون سایر کشورهای جهان آلوده کرده و مبارزه با این ویروس به طور سراسری در تمام کشور در حال انجام است. گرچه با توجه به جدید بودن این ویروس و میزان اطلاعات موجود در مورد بیماری، روش‌های کنترل و درمان این بیماری محدود است ولی در حال حاضر مهم‌ترین روش مقابله با آن پیشگیری و جلوگیری از انتشار ویروس است [6].
بیماری کووید 19 تقریباً تمامی جنبه‌های مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حتی نظامی تمامی کشورهای جهان را تحت تأثیر قرار داده و سبب شده که زندگی افراد به طور کلی دستخوش تغییرات شود [7] بر این اساس و با توجه به وضیعت اورژانسی فعلی این بیماری، قابل پیش‌بینی است که برخی از نشانه‌های اختلالات روان‌شناختی و ضعف جسمانی در بیماران مبتلا به کووید 19 بروز کند و بدون تردید بروز فاجعه جهانی، مانند کووید 19، بر سلامت روحی و جسمی افراد و سبک زندگی آن‌ها تأثیر منفی دارد [8]. یکی از این موارد، بحث سطح کیفیت زندگی افراد جامعه در دوران قرنطینه و مواجهه با بیماری کووید 19 است. نتایج پژوهش لیو و همکاران نشان می‌دهد که در زمان شیوع کووید 19، سطح رضایت از زندگی کاهش یافته است و مردم بیشتر نگران سلامتی و خانواده خود بودند و کمتر به اوقات فراغت و فعالیت جسمانی توجه داشتند [8]. همچنین نگییون و همکاران، در یک مطالعه مقطعی روی 3950 نفر از افراد مبتلا به کرونا و سالم در کشور ویتنام نشان دادند که افراد بیمار نسبت به افراد سالم سطح کیفیت زندگی پایین‌تری داشتند [9]. بررسی کیفیت زندگی مرتبط با سلامت به یکی از عرصه‌های مهم پژوهشی تبدیل شده و به عنوان یکی از نشانه‌های مهم نتایج مداخلات درمانی و مراقبتی مورد قضاوت قرار می‌گیرد و آن را می‌توان به عنوان یک ابزار عملیاتی برای سنجش سلامتی و رفاه کلی در نظر گرفت و در حال حاضر از آن به عنوان یک شاخص کلیدی که باید به صورت معمول در پژوهش‌های بهداشتی درنظر گرفته شود، یاد می‌کنند [10، 11].
با توجه به علائم این بیماری که علاوه بر درگیر کردن دستگاه تنفسی سبب درد و ضعف عضلانی می‌شود، این احتمال وجود دارد که حتی بعد از بهبود وضعیت بیمار، عملکرد تعادلی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. زیرا عضلات بدن نقش مهم و قابل توجهی در تکالیف روزانه همچون راه رفتن و تعادل دارند [12، 13]. حفظ تعادل نه‌تنها ما را در انجام بهتر فعالیت‌های روزمره کمک می‌کند، بلکه آسیب‌دیدگی‌های ناشی از زمین خوردن و مانند آن در طی فعالیت‌های روزمره را کاهش می‌دهد [14]. مسئله مهم دیگری که در مواجهه با این بیماری قابل بررسی و دارای اهمیت است، مربوط به میزان دردهای اسکلتی‌عضلانی در زمان قرنطینه بودن در بیمارستان و یا در خانه است. اختلالات اسکلتی‌عضلانی تحت عنوان آسیب‌ها و عوارض ماهیچه‌ها، تاندون‌ها، رباط‌ها، مفاصل، غضروف و ستون فقرات تعریف می‌شود. برخی بررسی‌ها نشان دادند که شیوع درد، محل درد و سایر علائم ممکن است تحت تأثیر وضعیت بدن و عادات کاری و همچنین سایر عوامل جمعیت‌شناختی قرار گیرد [15]. بروز اختلالات اسکلتی‌عضلانی در زمان بی‌تحرکی و بیماری امری شایع است و معمولاً در نواحی پشت، گردن، کمر و اندام‌های فوقانی بروز می‌کند. پس با توجه به این مورد که این افراد در زمان ویروس کرونا دوره قرنطینه طولانی‌مدت را احتمالاً به صورت بی‌تحرک سپری می‌کنند، بررسی میزان درد اسکلتی‌عضلانی در این افراد مورد نیاز است.
اثرات آسیب‌ها و فشارهای روانی ناشی از بحران‌های اجتماعی و به‌ویژه تجربه بیماری کرونا بر افراد، خانواده‌ها و اجتماع آسیب‌دیده باقی می‌ماند و ممکن است بُعدهای مختلف از جمله سبک زندگی، راهبردهای مقابله‌ای، کیفیت زندگی، سلامت جسمان و روانی را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین اطلاعات علمی و پژوهشی اندک در این زمینه، بررسی فاکتورهای جسمانی و میزان دردهای اسکلتی‌عضلانی این افراد دارای اهمیت بسیاری است. از طرف دیگر پژوهش‌های انجام‌شده در این مدت کوتاه عمدتاً از نوع پیمایشی و برآورد میزان اختلالات روان‌شناختی بیماران کرونایی، کادردرمانی بوده و تبیین، شناخت و درک عمیقی از تجارب افراد درگیر در بُعد جسمانی در این بیماری نداشته‌اند. محققین در این پژوهش سعی در بررسی و مقایسه فاکتورهایی نظیر عملکرد تعادل ایستا و پویا، کیفیت زندگی و میزان دردهای اختلالات اسکلتی‌عضلانی بین افراد سالم و دارای سابقهابتلا به ویروس کرونا داشتند تا بتوانند از طریق بررسی این مقایسه به نتیجه‌گیری در خصوص تأثیر احتمالی بیماری ویروس کرونا بر آمادگی عملکرد جسمانی نظیر کنترل تعادل، سلامت روانی و میزان دردهای اسکلتی‌عضلانی در این گروه از جامعه برسند تا در صورت وجود تفاوت بین گروه‌ها، رویکردهای توان‌بخشی در نظر گرفته شود. 
مواد و روش‌ها
با توجه به اهداف و محتوا، پژوهش حاضر توصیفی و از نوع علّی‌مقایسه‌ای بود. نمونه‌های پژوهش شامل 240 نفر که به صورت هدفمند و با رضایت آگاهانه فردی در سه شهر بزرگ (قم، تهران، مشهد) و در هر دو جنسیت مرد و زن انتخاب شدند. در این پژوهش، اندازه گیری‌ها یک مرتبه در هر دو گروه 40 نفری (20 نفر مرد و 20 نفر زن) انجام شد. معیارهای ورود شامل دامنه سنی 20-30 سال، نداشتن سابقه ورزش و فعالیت منظم، داشتن سابقه بیماری کرونا در یک گروه، رضایت‌نامه فردی و آگاهانه برای شرکت در پژوهش، رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای پیشگیری از شیوع ویروس کرونا و داشتن فاصله یک الی دو‌هفته‌ای از زمان اتمام دوران قرنطینه در گروه افراد کرونا و معیار خروج شامل عدم رضایت فرد از ادامه پژوهش و انصراف از پژوهش بود. 
در این پژوهش برای ارزیابی تعادل ایستا از آزمون‌ اصلاح‌شده لک‌لک [16] و برای ارزیابی تعادل پویا از آزمون Y [‌17‌] استفاده شد. همچنین بررسی میزان دردهای اسکلتی‌عضلانی با پرسش‌نامه نوردیک [18-20] و کیفیت زندگی با پرسش‌نامه کیفیت زندگی SF-36 [22 ،21] صورت گرفت. امتیازات بیشتر در آزمون‌های تعادل ایستا، تعادل پویا و پرسش‌نامه کیفیت زندگی نشان‌دهنده عملکرد بهتر و امتیازات بیشتر در پرسش‌نامه دردهای اسکلتی‌عضلانی نشان‌دهنده میزان درد بیشتر در نواحی مختلف بدن است.
برای نمونه‌گیری ابتدا با مراجعه به بیمارستان‌های شهر قم، مشهد و تهران و کسب اجازه و هماهنگی با مدیریت بیمارستان، افرادی که در هفته‌های گذشته به ویروس کرونا مبتلا شده بودند و با فاصله یک الی دو هفته‌ای از زمان منفی شدن تست کرونا مرخص شده بودند، شناسایی شدند. سپس از طریق شماره تلفن با افراد ارتباط برقرار شد و در مورد طرح پژوهش با آن‌ها صحبت شد. در روش دیگر برای نمونه‌گیری توسط محققان در صفحات اجتماعی پیامی در خصوص کار پژوهشی گذاشته شد و پاسخ‌دهندگان لازم برای کسب نمونه، شناسایی شدند. از طرفی با پرس‌و‌جو و صحبت با اطرافیان (نمونه‌گیری گلوله برفی)، دوستان، آشنایان و کسانی که سابقه ابتلا به بیماری را گزارش کردند و قصد شرکت در پژوهش را داشتند هم ثبت شدند. بعد از شناسایی این افراد، کسانی که با توجه به معیار ورود صلاحیت ورود به پژوهش را داشتند و به صورت داوطلبانه قصد شرکت در پژوهش را داشتند، انتخاب شدند. ابتدا پرسش‌نامه اطلاعات فردی و فرم رضایت‌نامه آگاهانه برای این افراد ارسال شد تا فرم‌ها را تکمیل کنند. پس از تکمیل نمونه‌گیری و تکمیل فرم‌های اشاره‌شده از آزمودنی‌ها خواسته شد که در زمان‌های مقرر و مشخص‌شده در ارتباط با ارزیابی متغیرهای پژوهش حاضر یابند. از آزمودنی‌ها خواسته شد که در باشگاه‌های ورزشی مشخص‌شده و در نزدیک‌ترین باشگاه به محل زندگی‌شان حضور یابند. در صورت عدم رضایت آزمودنی، گزینه انجام پژوهش در محل خانه خود فرد، به آزمودنی ارائه شد. در هر جلسه برای حفظ رعایت پروتکل‌های بهداشتی و پیش‌گیری از شیوع ویروس کرونا سعی در ایجاد محدودیت برای نمونه‌ها از لحاظ تجمع افرادشد.به گونه‌ای که برای هر فرد ساعتی در نظر گرفته شد و در هر روز 5 ساعت (5 آزمودنی) به جمع‌آوری اطلاعات پرداخته شد. جمع‌آوری آزمودنی‌ها و تکمیل فرایند پژوهش حدود یک ماه به طول انجامید. برای نمونه‌گیری و جمع‌آوری متغیرهای پژوهش در هر شهر، یک محقق اجرایی در نظر گرفته شد. در حین جمع‌آوری اطلاعات، استفاده از دستکش و ماسک الزامی و جزو معیارهای ورود به پژوهش محسوب می‌شد. متغیرهای پژوهش حاضر یک بار انجام گرفت و در دو گروه 40نفری (20 مرد و 20 نفر زن) در هر شهر انجام شد. همچنین به آزمودنی‌ها در ابتدای فرایند پژوهش گفته شد که در هر مرحله از پژوهش می‌توانند انصراف دهند. دستورالعمل‌های شرکت در پژوهش در فرم رضایت‌نامه آگاهانه توضیح داده شد.
پس از جمع‌آوری داده‌ها، از آمار توصیفی و استنباطی برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها استفاده شد. در آمار توصیفی به منظور توصیف و تشریح اطلاعات از جداول، نمودارها، میانگین و انحراف معیار و در آمار استنباطی برای تعیین طبیعی بودن توزیع داده‌ها از آزمون کولموگروف اسمیرنوف و برای مقایسه متغیرهای پژوهش و اختلاف آن‌ها در دو گروه سالم و افراد داری سابقه ابتلا به کرونا در صورت توزیع نرمال، از آزمون تی مستقل و در صورت توزیع غیر‌نرمال از آزمون یومن‌ویتنی استفاده شد. کلیه محاسبات آماری این پژوهش، با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 24 در سطح معنا‌داری 95% درصد با آلفای کوچک‌تر یا مساوی 0/05 صورت گرفت.
یافته‌ها
در این قسمت به توصیف ویژگی‌های آزمودنی‌های پژوهش شامل قد، وزن و سن آن‌ها پرداخته ‌شد. مشخصات آزمودنی‌ها و نتایج بررسی همگنی گروه‌ها در جدول شماره 1 نشان داده شده است. همان‌طور که در جدول شماره 1 مشاهده می‌شود، نتایج آزمون تی مستقل نشان داد تفاوت معنی‌داری میان دو گروه از نظر قد، وزن و سن وجود نداشت (0/05<P).
 
 
برای تعیین طبیعی بودن توزیع داده‌ها از آزمون کولموگروف اسمیرنوف استفاده شد. بر اساس این آزمون، توزیع وقتی طبیعی است که مقدار P بیشتر از عدد بحرانی در سطح 0/05 باشد. نتایج این آزمون نشان داد توزیع تمام داده‌های مورد اندازه‌گیری در متغیرهای کیفیت زندگی، تعادل ایستا و پویا به صورت طبیعی و در داده‌های به‌دست‌آمده از پرسش‌نامه نوردیک و میزان درد غیرطبیعی بوده است. برای مقایسه متغیرهای پژوهش و اختلاف آن‌ها در دو گروه سالم و افراد داری سابقه کرونا از آزمون تی مستقل (توزیع طبیعی) و از آزمون یومن‌ویتنی (توزیع غیرطبیعی) استفاده شد.
شاخص‌های آماری و نتایج آزمون تی مستقل (جدول شماره 2 و 3) نتایج مربوط به متغیرهای تعادل ایستا، تعادل پویا و کیفیت زندگی در گروه سالم و مبتلا به کرونا را نشان می‌دهد. همان‌طور که مشاهده می‌شود بین متغیرهای تعادل ایستا، تعادل پویا و کیفیت زندگی دو گروه تفاوت معناداری وجود داشت (0/05>P). با بررسی میانگین نمرات کسب‌شده در دو گروه، مشخص شد که افراد سالم در مقایسه با افراد مبتلا به بیماری کرونا امتیازات بیشتری در آزمون‌های تعادل و همچنین نمرات بیشتری در پرسش‌نامه کیفیت زندگی کسب کرده بودند. این بیشتر بودن امتیازات کسب‌شده در آزمون‌های تعادل ایستا، تعادل پویا و پرسش‌نامه کیفیت زندگی در گروه سالم بدین معنی است که این افراد عملکرد بهتری را از خود ارائه داده بودند و افراد مبتلا به بیماری کرونا دارای نمرات تعادل کمتر و سطح کیفیت زندگی پایین‌تر بودند. 
 
 
 
 
در بخش دیگر، نتایج آزمون یومن ویتنی (جدول شماره 4) نشان داد که در مقادیر مربوط به دردهای اسکلتی‌عضلانی نواحی گردن، شانه، قسمت فوقانی پشت، آرنج، مچ پا، قسمت تحتانی پشت، ران، زانو و مچ پا در 7 روز بین دو گروه سالم و مبتلا به کرونا هم در مردان و هم در زنان تفاوت معناداری وجود داشت (0/05>P). این یعنی افراد مبتلا به بیماری کرونا میزان درد بیشتری را در نواحی مختلف نسبت به گروه سالم گزارش کردند، اما در مقادیر مربوط به دردهای اسکلتی‌عضلانی نواحی مختلف بدن در 12 ماه بین دو گروه و در دو جنس مختلف تفاوت معناداری مشاهده نشد (0/05<P) 
 
 
بحث
در پژوهش حاضر مقایسه کیفیت زندگی، تعادل و میزان دردهای اسکلتی‌عضلانی بین افراد سالم و مبتلا به ویروس کرونا مورد بررسی قرار گرفت. اثرات آسیب‌ها و فشارهای روانی ناشی از بیماری کرونا بر افراد جامعه غیرقابل انکار است و منطقی به نظر می‌رسد که بُعدهای مختلف از جمله سبک زندگی، راهبردهای مقابله‌ای، کیفیت زندگی، سلامت روانی و جسمانی را تحت تأثیر قرار دهد. یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد که افراد مبتلا به کووید 19 در مقایسه با افراد سالم، تعادل ضعیف‌تر و سطح کیفیت زندگی پایین‌تری داشتند. 
نشان داده شد که افراد مبتلا به ویروس کرونا سطح کیفیت زندگی پایین‌تری نسبت به افراد سالم دارند. در خصوص یافته‌های پژوهش حاضر باید گفت که همه‌گیری ویروس کرونا چالشی بسیار جدی برای تمامی جوامع به وجود آورده است، زیرا موجب دگرگونی در تعاملات اجتماعی افراد و سبک زندگی آن‌ها شده است و به موجب افزایش ترس، گوشه‌گیری، احساس تنهایی و استرس پس از بیماری، سطح روانی و کیفیت زندگی را نیز در افراد مبتلا پایین آورده است. نتایج این پژوهش با پژوهش گوسپل و یانگ و عسگری و همکاران همسو بود. گوسپل و یانگ در پژوهشی بیان کردند که تأثیرات اجتماعی و روانی ویروس کرونا بر جهان بسیار جبران‌ناپذیر است و رسیدگی به شرایط روانی و اجتماعی از اهمیتی دو چندان برخوردار است [23]. عسگری و همکاران گزارش کردند که کاهش سطح کیفیت زندگی از پیامدهای روان‌شناختی شیوع بیماری کووید 19 است که برای مردم بسیار رایج بوده است [24]. یکی از دلایل پایین بودن سطح کیفیت زندگی، به قرنطینه بودن افراد و همچنین تنها زندگی کردن این افراد مرتبط است [25]. بنابراین در تأیید نتایج تحقیقات گذشته، باید گفت ویروس کرونا با تحت تأثیر قرار دادن عوامل روانی، موجب کاهش سطح روانی و کیفیت زندگی افراد مبتلا شده است [9].
از طرفی ویروس کرونا سطح آمادگی جسمانی و عملکرد حرکتی افراد مبتلا را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد. در ارتباط با وجود تفاوت بین عملکرد تعادلی بین دو گروه سالم و مبتلا به کرونا باید خاطر نشان کرد که قرنطینه خانگی و دور بودن از فعالیت ورزشی، سبب تأثیرگذاری بر عملکرد جسمانی افراد می‌شود. آثار جسمی ناشی از قرنطینه بودن به علت فعالیت کمتر جسمی، گذراندن زمان بیشتری جلوی تلویزیون، الگوی خواب به هم ریخته و رژیم غذایی نامطلوب باعث می‌شود افراد مستعد افزایش وزن، بی‌تحرکی، کاهش قدرت عضلانی، کاهش انعطاف‌پذیری و تغییر الگوی راه رفتن باشند که این عوامل بر کاهش تعادل افراد بیمار تأثیرگذار بوده است. به‌گونه‌ای که ثابت شده است ارتباط منفی بین تعادل با کاهش قدرت عضلانی [26] و بی‌تحرکی [27] وجود دارد. همچنین شرایط عملکردی نادرستی که به دنبال کووید 19 بر افراد مبتلا عارض می‌شود، تکلیف حرکتی راه رفتن نرمال را تحت تأثیر قرار می‌دهد [28] که احتمالاً این مورد یکی از دلایل وجود تفاوت بین این دو گروه از منظر تعادل بوده است.
 نتایج تحقیق حاضر با نتایج تحقیق کین و همکاران و کالدرون و همکاران در مورد اثرات این بیماری بر روی عملکرد افراد مبتلا همسو بود. کین و همکاران نشان دادند که شیوع ویروس کرونا با کم‌تحرکی و فعالیت بدنی کم همراه است که می‌تواند خطرات بسیاری را برای سلامت جسمانی افراد به همراه داشه باشد [29]. کالدرون و همکاران نشان دادند که اثرات طولانی‌مدت قرنطینه بر ترکیب بدنی، استقامت قلبی‌عروقی، قدرت عضلانی و چابکی و فعالیت‌های جا‌به‌جایی ورزشکاران تأثیر منفی گذاشته بود و ورزشکاران پس از قرنطینه با کاهش ظرفیت بدنی و آمادگی جسمانی به تمرینات باز‌می‌گردند [30]. تفاوت اهداف این پژوهش با مطالعات گذشته در این مورد است که در آن‌ها اثرات فیزیولوژیکی این بیماری بر روی افراد مبتلا مورد بررسی قرار گرفته است و در خصوص تأثیر این بیماری بر عملکرد جسمانی، نظیر تعادل مورد بررسی قرار نگرفته بود. غنجال و همکاران نشان دادند که توان‌بخشی بیماران کووید 19 می‌تواند عملکرد ریوی‌تنفسی را بهبود بخشد، عوارض فیزیکی را کاهش دهد، عملکرد و اختلالات شناختی و کیفیت زندگی افراد مبتلا را بهبود دهد [31]. با توجه به اهمیت تعادل در زندگی روزمره باید گفت که این اثرات ناگوار از عدم تحرک را می‌توان با تمرین‌های ورزشی و برنامه توان‌بخشی کاهش داد [32].
یکی از ضرورت‌های انجام پژوهش حاضر، اهمیت بررسی میزان دردهای اسکلتی‌عضلانی در افراد مبتلا به بیماری کرونا بود. نتایج نشان داد که در مقادیر مربوط به دردهای اسکلتی‌عضلانی نواحی گردن، شانه، قسمت فوقانی پشت، آرنج، مچ پا، قسمت تحتانی پشت، ران، زانو، مچ پا در هفت روز بین دو گروه سالم و مبتلا به کرونا هم در مردان و هم در زنان تفاوت معناداری وجود داشت، اما در مقادیر مربوط به دردهای اسکلتی‌عضلانی نواحی مختلف بدن در 12 ماه بین دو گروه تفاوت معناداری وجود نداشت. از دلایل احتمالی وجود تفاوت بین دو گروه در 7 روز می‌تواند این باشد که افراد مبتلا به کرونا چه در خانه و چه در بیمارستان که قرنطینه بودند، حداقل فعالیت بدنی و تحرک را داشتند که این مورد می‌تواند بر دردهای اسکلتی‌عضلانی تأثیرگذار بوده باشد. همچنین میزان شیوع درد در نواحی اندام فوقانی مثل گردن، شانه و دست در مقایسه با اندام تحتانی بیشتر بوده است که شاید بتوان این تفاوت را به سرگرم بودن افراد در قرنطینه به وسیله وسایل الکترونیکی همانند موبایل، تبلت و لپ‌تاپ مرتبط دانست. احتمالاً بی‌تحرکی، خشکی مفاصل، نوع نشستن و خوابیدن، حالت بدنی در هنگام مطالعه، سبک زندگی غیرفعال، استفاده از ابزار الکترونیکی به صورت زیاد، تغییر الگوی خواب، قرار گرفتن وضعیت بدنی در حالت تکراری و غیرفعال می‌تواند از دلایل بالا بودن میزان دردهای اسکلتی‌عضلانی در گروه مبتلا به کرونا باشد. در خصوص درد‌های اسکلتی‌عضلانی جکوبسون و همکاران نشان دادند که فعال ماندن و انجام فعالیت‌های فیزیکی (حتی یک پیاده‌روی ساده) می‌تواند به جلوگیری از مبتلا شدن به بیماری و دردهای مزمن بسیار کمک‌کننده باشد [33]. ناریچی و همکاران در پژوهش خود بیان کردند که عدم فعالیت بدنی در این دوران به از دست رفتن توده عضلانی بدن و آسیب عضلانی منجر می‌شود. غنجال اشاره کرد که برای توان‌بخشی در دوران کرونا باید بر اختلالات خاص هر بیمار تمرکز کرد، مانند تمرینات هوازی برای افراد دارای مشکلات تنفسی، تمرین قدرتی برای رفع ضعف عضلات محیطی و آموزش تعادل ایستا و پویا برای رفع اختلال در تعادل و عملکرد [31]. بنابراین توان‌بخشی و فعالیت بدنی در تمامی تمرینات ورزشی سودمند هستند و حتی پیاده‌روی‌های سبک در این دوران، بهتر از انجام ندادن فعالیت ورزشی است که می‌تواند از شدت دردهای اسکلتی‌عضلانی پیشگیری کند. 
نتیجه‌گیری
به طور کلی آسیب‌ها و عوارض ناشی از کووید 19 بر سبک زندگی افراد، موجب کاهش سطح کیفیت زندگی، ضعف تعادل و افزایش میزان دردهای اسکلتی‌عضلانی در نواحی مختلف بدن در گروه مبتلا به بیماری کرونا شده بود. افزایش ترس، گوشه‌گیری، احساس تنهایی، استرس پس از بیماری، بی‌تحرکی، کاهش قدرت عضلانی، خشکی مفاصل، نوع نشستن و خوابیدن، سبک زندگی غیرفعال، استفاده از ابزار الکترونیکی به صورت گسترده، تغییر الگوی خواب، قرار گرفتن وضعیت بدنی در حالت تکراری و غیرفعال می‌تواند از عوامل اثرگذار و منفی بیماری کرونا بر کیفیت زندگی، تعادل و دردهای اسکلتی‌عضلانی بوده باشد.
عدم بررسی مسائل مربوط به زندگی روزمره افراد، مانند وضعیت خواب، رژیم غذایی و عدم بررسی وضعیت روحی و روانی افراد، از محدودیت‌های پژوهش محسوب می‌شد. از دیگر محدودیت‌های پژوهش می‌توان به محدودیت زمان برای اندازه‌گیری، نوع انتخاب بیماران مبتلا و سختی فرایند اندازه‌گیری اشاره کرد. همچنین احتمال وجود سوگیری در این مطالعه، مانند سایر مطالعات مبتنی بر پرسش‌نامه و مصاحبه، وجود داشته است. به منظور بهبود وضعیت فیزیکی و روانی افراد و با وجود مزیت‌های ورزش برای مقابله با کرونا، در دوران قرنطینه و دوران پساکرونا پیشنهاد می‌شود که سازمان‌های ورزشی، اداره آموزش‌و‌پرورش، مربیان ورزشی، متخصصان حرکت اصلاحی و آسیب‌شناسی ورزشی، برنامه‌ا‌ی جامع به منظور آموزش صحیح به افراد و حمایت از افراد مبتلا به کرونا، طراحی کنند و این برنامه‌ها را در بهترین شکل ممکن اجرایی کنند. درنهایت غربالگری و ارزیابی یک نمونه بزرگ‌تر از شهرهای مختلف و رده‌های سنی مختلف برای افزایش قابلیت تعمیم‌پذیری و تأیید نتایج این پژوهش برای افزایش اطلاعات عمومی و آگاهی افراد جامعه پیشنهاد می‌شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کلیه اصول اخلاقی در این مقاله در نظر گرفته شده است. همچنین قبل از شروع فرایند تحقیق، همه شرکت‌کنندگان فرم رضایت فردی و آگاهانه را برای شرکت در تحقیق تکمیل کردند.
حامی مالی
این پژوهش در قالب طرح پژوهشی مصوب شده با شماره 6/30938 در دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه تهران انجام گرفته است.
 
مشارکت نویسندگان
طراحی و ایده مطالعه، مفهوم‌سازی و نظارت، تنظیم پیش‌نویس اصلی، نگارش – بررسی، حمایت و منابع مالی و ویرایش: تمامی نویسندگان؛ گردآوری اطلاعات: محمد هانی منصوری، کمال محمدخانی و مریم محمدی؛ تجزیه و تحلیل داده‌ها: محمد هانی منصوری و محمد کریمی‌زاده اردکانی. 
تعارض منافع

بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع نداد. 

 

 

Refrences

  1. Zhu H, Wei L, Niu P. The novel coronavirus outbreak in Wuhan, China. Global Health Research and Policy. 2020; 5(1):1-3. [DOI:10.1186/s41256-020-00135-6][PMID][PMCID]
  2. Zangrillo A, Beretta L, Silvani P, Colombo S, Scandroglio AM, Dell’Acqua A, et al. Fast reshaping of intensive care unit facilities in a large metropolitan hospital in Milan, Italy: Facing the COVID-19 pandemic emergency. Critical Care and Resuscitation. 2020; 22(2):91-4. [DOI:10.51893/2020.2.pov1] [PMID]
  3. Remuzzi A, Remuzzi G. COVID-19 and Italy: What next? The lancet. 2020; 395(10231):1225-8. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30627-9]
  4. Lai C-C, Shih T-P, Ko W-C, Tang H-J, Hsueh P-R. Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and coronavirus disease-2019 (COVID-19): The epidemic and the challenges. International Journal of Antimicrobial Agents. 2020; 55(3):105924. [DOI:10.1016/j.ijantimicag.2020.105924][PMID][PMCID]
  5. Liu X, Na R, Bi Z. [Challenges to prevent and control the outbreak of Novel Coronavirus Pneumonia (COVID-19) (Chinese)]. Zhonghua liu xing bing xue za zhi= Zhonghua liuxingbingxue zazhi. 2020; 41(7):994-7. [DOI:10.3760/cma.j.cn112338-20200216-00108]
  6. Li S, Wang Y, Xue J, Zhao N, Zhu T. The impact of COVID-19 epidemic declaration on psychological consequences: A study on active Weibo users. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2020; 17(6):2032. [DOI:10.3390/ijerph17062032][PMID][PMCID]
  7. Yang L, Wu D, Hou Y, Wang X, Dai N, Wang G, et al. Analysis of psychological state and clinical psychological intervention model of patients with COVID-19. MedRxiv. 2020. [DOI:10.1101/2020.03.22.20040899]
  8. Liu S, Yang L, Zhang C, Xiang Y-T, Liu Z, Hu S, et al. Online mental health services in China during the COVID-19 outbreak. The Lancet Psychiatry. 2020; 7(4):e17-8. [DOI:10.1016/S2215-0366(20)30077-8]
  9. Nguyen HC, Nguyen MH, Do BN, Tran CQ, Nguyen TT, Pham KM, et al. People with suspected COVID-19 symptoms were more likely depressed and had lower health-related quality of life: The potential benefit of health literacy. Journal of Clinical Medicine. 2020; 9(4):965. [DOI:10.3390/jcm9040965][PMID][PMCID]
  10. Sanftner JL. Quality of life in relation to psychosocial risk variables for eating disorders in women and men. Eating Behaviors. 2011; 12(2):136-42. [DOI:10.1016/j.eatbeh.2011.01.003][PMID]
  11. De Siqueira Rodrigues BG, Cader SA, Torres NVOB, de Oliveira EM, Dantas EHM. Pilates method in personal autonomy, static balance and quality of life of elderly females. Journal of Bodywork and Movement Therapies. 2010; 14(2):195-202. [DOI:10.1016/j.jbmt.2009.12.005][PMID]
  12. Winter DA. Biomechanics and motor control of human movement. 4th United States: John Wiley & Sons; 2009. https://books.google.com/books/about/Biomechanics_and_Motor_Control_of_Human.html?id=_bFHL08IWfwC
  13. Devereux K, Robertson D, Briffa NK. Effects of a water-based program on women 65 years and over: A randomised controlled trial. Australian Journal of Physiotherapy. 2005; 51(2):102-8. [DOI:10.1016/S0004-9514(05)70038-6]
  14. Yang F, Liu X. Relative importance of vision and proprioception in maintaining standing balance in people with multiple sclerosis. Multiple Sclerosis and Related Disorders. 2020; 39:101901. [DOI:10.1016/j.msard.2019.101901][PMID]
  15. Gangopadhyay S, Ghosh T, Das T, Ghoshal G, Das BB. Prevalence of upper limb musculo skeletal disorders among brass metal workers in West Bengal, India. Industrial Health. 2007; 45(2):365-70. [DOI:10.2486/indhealth.45.365][PMID]
  16. Salar S, Daneshmandi H. [Relationship between lumbar-pelvic function and static and dynamic balance in children with autism spectrum disorders (Persian)]. The Scientific Journal of Rehabilitation Medicine. 2017; 6(2):168-79. [DOI:10.22037/JRM.2017.1100311]
  17. Daneshjoo A, Eslami A, Mousavi Sadati K. [Effect of core stability training on the balance and FMS scores of adolescent soccer players (Persian)]. The Scientific Journal of Rehabilitation Medicine. 2020; 9(2):61-70. [DOI:10.22037/JRM.2019.111518.2053]
  18. Coughlan GF, Fullam K, Delahunt E, Gissane C, Caulfield BM. A comparison between performance on selected directions of the star excursion balance test and the Y balance test. Journal of Athletic Training. 2012; 47(4):366-71. [DOI:10.4085/1062-6050-47.4.03]
  19. Luan HD, Hai NT, Xanh PT, Giang HT, Van Thuc P, Hong NM, et al. Musculoskeletal disorders: Prevalence and associated factors among district hospital nurses in Haiphong, Vietnam. BioMed Research International. 2018:3162564. [DOI:1155/2018/3162564][PMID][PMCID]
  20. Namnik N, Negahban H, Salehi R, Shafizadeh R, Tabib MS. Validity and reliability of Persian version of the Specific Nordic questionnaire in Iranian industrial workers. Work. 2016; 54(1):35-41. DOI:10.3233/WOR-162268][PMID]
  21. Jafari H, Lahsaeizadeh S, Jafari P, Karimi M. Quality of life in thalassemia major: Reliability and validity of the Persian version of the SF-36 questionnaire. Journal of Postgraduate Medicine. 2008; 54(4):273-5. [DOI:10.4103/0022-3859.41432][PMID]
  22. Montazeri A, Goshtasebi A, Vahdaninia M, Gandek B. The short form health survey (SF-36): Translation and validation study of the Iranian version. Quality of Life Research. 2005; 14(3):875-82. [DOI:10.1007/s11136-004-1014-5][PMID]
  23. Nicola M, Alsafi Z, Sohrabi C, Kerwan A, Al-Jabir A, Iosifidis C, et al. The socio-economic implications of the coronavirus pandemic (COVID-19): A review. International Journal of Surgery. 2020; 78:185-93. [DOI:10.1016/j.ijsu.2020.04.018][PMID][PMCID]
  24. Asgari M G, Ghadami A, Aminaei R, Rezazadeh [Psychological dimensions of Covid disease and its psychological trauma: A systematic review study (Persian)]. Educational Psychology. 2020; 16(55):173-206. [DOI:10.22054/JEP.2020.53307.3045]
  25. Ciążyńska M, Pabianek M, Szczepaniak K, Ułańska M, Skibińska M, Owczarek W, et al. Quality of life of cancer patients during Coronavirus disease (COVID-19) pandemic. Psycho-Oncology. 2020; 29(9):1377-9. [DOI:10.1002/pon.5434][PMID][PMCID]
  26. Muehlbauer T, Gollhofer A, Granacher U. Associations between measures of balance and lower-extremity muscle strength/power in healthy individuals across the lifespan: A systematic review and meta-analysis. Sports Medicine. 2015; 45(12):1671-92. [DOI:10.1007/s40279-015-0390-z][PMID][PMCID]
  27. Carral JMC, Ayán C, Sturzinger L, Gonzalez G. Relationships between body mass index and static and dynamic balance in active and inactive older adults. Journal of Geriatric Physical Therapy. 2019; 42(4):E85-90. [DOI:10.1519/JPT.0000000000000195][PMID]
  28. Jafarnezhadgero AA, Valizadehorang A, Ghaderi K. [A comparison of muscular activities in patients with Covid-19 and healthy control individuals during gait (Persian)]. Journal of Rehabilitation Medicine. 2021; 10(1):168-74. [DOI:10.22037/jrm.2021.114587.2563]
  29. Qin F, Song Y, Nassis GP, Zhao L, Dong Y, Zhao C, et al. Physical activity, screen time, and emotional well-being during the 2019 novel Coronavirus outbreak in China. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2020; 17(14):5170. [DOI:10.3390/ijerph17145170][PMID][PMCID]
  30. Guerrero-Calderón B. The effect of short-term and long-term Coronavirus quarantine on physical performance and injury incidence in high-level soccer. Soccer & Society. 2021; 22(1-2):85-95. [DOI:10.1080/14660970.2020.1772240]
  31. Ghanjal A, Motaqi M. [Functional dimensions and rehabilitation status in COVID-19 patients: Narrative review (Persian)]. Journal of Military Medicine. 2020; 22(6):641-7. [DOI:10.30491/JMM.22.6.641]
  32. Narici M, De Vito G, Franchi M, Paoli A, Moro T, Marcolin G, et al. Impact of sedentarism due to the COVID-19 home confinement on neuromuscular, cardiovascular and metabolic health: Physiological and pathophysiological implications and recommendations for physical and nutritional countermeasures. European Journal of Sport Sci 2021; 21(4):614-35. [DOI:10.1080/17461391.2020.1761076][PMID]
  33. Jakobsson J, Malm C, Furberg M, Ekelund U, Svensson M. Physical activity during the coronavirus (COVID-19) pandemic: Prevention of a decline in metabolic and immunological functions. Frontiers in Sports and Active Living. 2020; 2:57. [DOI:10.3389/fspor.2020.00057][PMID][PMCID]

References

  1. Zhu H, Wei L, Niu P. The novel coronavirus outbreak in Wuhan, China. Global Health Research and Policy. 2020; 5(1):1-3. [DOI:10.1186/s41256-020-00135-6] [PMID] [PMCID]
  2. Zangrillo A, Beretta L, Silvani P, Colombo S, Scandroglio AM, Dell’Acqua A, et al. Fast reshaping of intensive care unit facilities in a large metropolitan hospital in Milan, Italy: Facing the COVID-19 pandemic emergency. Critical Care and Resuscitation. 2020; 22(2):91-4. [DOI:10.51893/2020.2.pov1] [PMID]
  3. Remuzzi A, Remuzzi G. COVID-19 and Italy: What next? The lancet. 2020; 395(10231):1225-8. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30627-9]
  4. Lai C-C, Shih T-P, Ko W-C, Tang H-J, Hsueh P-R. Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and coronavirus disease-2019 (COVID-19): The epidemic and the challenges. International Journal of Antimicrobial Agents. 2020; 55(3):105924. [DOI:10.1016/j.ijantimicag.2020.105924] [PMID] [PMCID]
  5. Liu X, Na R, Bi Z. [Challenges to prevent and control the outbreak of Novel Coronavirus Pneumonia (COVID-19) (Chinese)]. Zhonghua liu xing bing xue za zhi= Zhonghua liuxingbingxue zazhi. 2020; 41(7):994-7. [DOI:10.3760/cma.j.cn112338-20200216-00108]
  6. Li S, Wang Y, Xue J, Zhao N, Zhu T. The impact of COVID-19 epidemic declaration on psychological consequences: A study on active Weibo users. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2020; 17(6):2032. [DOI:10.3390/ijerph17062032] [PMID] [PMCID]
  7. Yang L, Wu D, Hou Y, Wang X, Dai N, Wang G, et al. Analysis of psychological state and clinical psychological intervention model of patients with COVID-19. MedRxiv. 2020. [DOI:10.1101/2020.03.22.20040899]
  8. Liu S, Yang L, Zhang C, Xiang Y-T, Liu Z, Hu S, et al. Online mental health services in China during the COVID-19 outbreak. The Lancet Psychiatry. 2020; 7(4):e17-8. [DOI:10.1016/S2215-0366(20)30077-8]
  9. Nguyen HC, Nguyen MH, Do BN, Tran CQ, Nguyen TT, Pham KM, et al. People with suspected COVID-19 symptoms were more likely depressed and had lower health-related quality of life: The potential benefit of health literacy. Journal of Clinical Medicine. 2020; 9(4):965. [DOI:10.3390/jcm9040965] [PMID] [PMCID]
  10. Sanftner JL. Quality of life in relation to psychosocial risk variables for eating disorders in women and men. Eating Behaviors. 2011; 12(2):136-42. [DOI:10.1016/j.eatbeh.2011.01.003] [PMID]
  11. De Siqueira Rodrigues BG, Cader SA, Torres NVOB, de Oliveira EM, Dantas EHM. Pilates method in personal autonomy, static balance and quality of life of elderly females. Journal of Bodywork and Movement Therapies. 2010; 14(2):195-202. [DOI:10.1016/j.jbmt.2009.12.005] [PMID]
  12. Winter DA. Biomechanics and motor control of human movement. 4th United States: John Wiley & Sons; 2009. https://books.google.com/books/about/Biomechanics_and_Motor_Control_of_Human.html?id=_bFHL08IWfwC
  13. Devereux K, Robertson D, Briffa NK. Effects of a water-based program on women 65 years and over: A randomised controlled trial. Australian Journal of Physiotherapy. 2005; 51(2):102-8. [DOI:10.1016/S0004-9514(05)70038-6]
  14. Yang F, Liu X. Relative importance of vision and proprioception in maintaining standing balance in people with multiple sclerosis. Multiple Sclerosis and Related Disorders. 2020; 39:101901. [DOI:10.1016/j.msard.2019.101901] [PMID]
  15. Gangopadhyay S, Ghosh T, Das T, Ghoshal G, Das BB. Prevalence of upper limb musculo skeletal disorders among brass metal workers in West Bengal, India. Industrial Health. 2007; 45(2):365-70. [DOI:10.2486/indhealth.45.365] [PMID]
  16. Salar S, Daneshmandi H. [Relationship between lumbar-pelvic function and static and dynamic balance in children with autism spectrum disorders (Persian)]. The Scientific Journal of Rehabilitation Medicine. 2017; 6(2):168-79. [DOI:10.22037/JRM.2017.1100311]
  17. Daneshjoo A, Eslami A, Mousavi Sadati K. [Effect of core stability training on the balance and FMS scores of adolescent soccer players (Persian)]. The Scientific Journal of Rehabilitation Medicine. 2020; 9(2):61-70. [DOI:10.22037/JRM.2019.111518.2053]
  18. Coughlan GF, Fullam K, Delahunt E, Gissane C, Caulfield BM. A comparison between performance on selected directions of the star excursion balance test and the Y balance test. Journal of Athletic Training. 2012; 47(4):366-71. [DOI:10.4085/1062-6050-47.4.03]
  19. Luan HD, Hai NT, Xanh PT, Giang HT, Van Thuc P, Hong NM, et al. Musculoskeletal disorders: Prevalence and associated factors among district hospital nurses in Haiphong, Vietnam. BioMed Research International. 2018:3162564. [DOI:10.1155/2018/3162564] [PMID] [PMCID]
  20. Namnik N, Negahban H, Salehi R, Shafizadeh R, Tabib MS. Validity and reliability of Persian version of the Specific Nordic questionnaire in Iranian industrial workers. Work. 2016; 54(1):35-41. DOI:10.3233/WOR-162268] [PMID]
  21. Jafari H, Lahsaeizadeh S, Jafari P, Karimi M. Quality of life in thalassemia major: Reliability and validity of the Persian version of the SF-36 questionnaire. Journal of Postgraduate Medicine. 2008; 54(4):273-5. [DOI:10.4103/0022-3859.41432] [PMID]
  22. Montazeri A, Goshtasebi A, Vahdaninia M, Gandek B. The short form health survey (SF-36): Translation and validation study of the Iranian version. Quality of Life Research. 2005; 14(3):875-82. [DOI:10.1007/s11136-004-1014-5] [PMID]
  23. Nicola M, Alsafi Z, Sohrabi C, Kerwan A, Al-Jabir A, Iosifidis C, et al. The socio-economic implications of the coronavirus pandemic (COVID-19): A review. International Journal of Surgery. 2020; 78:185-93. [DOI:10.1016/j.ijsu.2020.04.018] [PMID] [PMCID]
  24. Asgari M G, Ghadami A, Aminaei R, Rezazadeh R. [Psychological dimensions of Covid disease and its psychological trauma: A systematic review study (Persian)]. Educational Psychology. 2020; 16(55):173-206. [DOI:10.22054/JEP.2020.53307.3045]
  25. Ciążyńska M, Pabianek M, Szczepaniak K, Ułańska M, Skibińska M, Owczarek W, et al. Quality of life of cancer patients during Coronavirus disease (COVID-19) pandemic. Psycho-Oncology. 2020; 29(9):1377-9. [DOI:10.1002/pon.5434] [PMID] [PMCID]
  26. Muehlbauer T, Gollhofer A, Granacher U. Associations between measures of balance and lower-extremity muscle strength/power in healthy individuals across the lifespan: A systematic review and meta-analysis. Sports Medicine. 2015; 45(12):1671-92. [DOI:10.1007/s40279-015-0390-z] [PMID] [PMCID]
  27. Carral JMC, Ayán C, Sturzinger L, Gonzalez G. Relationships between body mass index and static and dynamic balance in active and inactive older adults. Journal of Geriatric Physical Therapy. 2019; 42(4):E85-90. [DOI:10.1519/JPT.0000000000000195] [PMID]
  28. Jafarnezhadgero AA, Valizadehorang A, Ghaderi K. [A comparison of muscular activities in patients with Covid-19 and healthy control individuals during gait (Persian)]. Journal of Rehabilitation Medicine. 2021; 10(1):168-74. [DOI:10.22037/jrm.2021.114587.2563]
  29. Qin F, Song Y, Nassis GP, Zhao L, Dong Y, Zhao C, et al. Physical activity, screen time, and emotional well-being during the 2019 novel Coronavirus outbreak in China. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2020; 17(14):5170. [DOI:10.3390/ijerph17145170] [PMID] [PMCID]
  30. Guerrero-Calderón B. The effect of short-term and long-term Coronavirus quarantine on physical performance and injury incidence in high-level soccer. Soccer & Society. 2021; 22(1-2):85-95. [DOI:10.1080/14660970.2020.1772240]
  31. Ghanjal A, Motaqi M. [Functional dimensions and rehabilitation status in COVID-19 patients: Narrative review (Persian)]. Journal of Military Medicine. 2020; 22(6):641-7. [DOI:10.30491/JMM.22.6.641]
  32. Narici M, De Vito G, Franchi M, Paoli A, Moro T, Marcolin G, et al. Impact of sedentarism due to the COVID-19 home confinement on neuromuscular, cardiovascular and metabolic health: Physiological and pathophysiological implications and recommendations for physical and nutritional countermeasures. European Journal of Sport Science. 2021; 21(4):614-35. [DOI:10.1080/17461391.2020.1761076] [PMID]
  33. Jakobsson J, Malm C, Furberg M, Ekelund U, Svensson M. Physical activity during the coronavirus (COVID-19) pandemic: Prevention of a decline in metabolic and immunological functions. Frontiers in Sports and Active Living. 2020; 2:57. [DOI:10.3389/fspor.2020.00057] [PMID] [PMCID]
The Scientific Journal of Rehabilitation Medicine
Volume 10, Issue 4
September and October 2021
Pages 668-679

Files

History

  • Receive Date: 04 April 2021
  • Revise Date: 11 June 2021
  • Accept Date: 10 May 2021
  • First Publish Date: 16 June 2021

Share

How to cite

Statistics