نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
گروه رفتار حرکتی، دانشکده تربیت بدنی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
چکیده
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Background and Aims Mild cognitive Impairment (MCI) is a transitional state between normal aging and dementia, characterized by a decline in cognitive functions such as memory, attention, and executive functions. This study aims to compare the effects of dual-task training (DTT) and rhythmic movement training (RMT) on executive functions in older adults with MCI.
Methods In this quasi-experimental with a pre-test/post-test design, participants were 40 older adults (29 women and 11 men) aged ≥65 years. They were randomly assigned to two groups of RMT and DTT. Both groups trained for 12 weeks, three times per week, each for 60 minutes. The Wisconsin card sorting test (WCST) was used to measure cognitive flexibility and attention, and the Tower of London (ToL) test was used to assess planning and problem-solving. For data analysis, one-way and repeated measures ANOVA were used.
Results The RMT group showed significant improvements in the TOL test in total score (P=0.001), total time (P=0.001), and number of errors (P=0.001) after intervention. The DTT group showed improvements in total score (P=0.001) and total time (P=0.037) in the TOL test. Regarding the WCST score, the RMT group showed significant improvements in all parameters after intervention, including perseverative errors (P=0.001), non-perseverative errors (P=0.001), correct responses (P=0.001), and categories achieved (P=0.005). The DTT group showed improvements only in perseverative errors (P=0.018) and correct responses (P=0.003) after intervention.
Conclusion Both physical-cognitive DTT and RMT can lead to significant improvements in executive functions in older adults with MCI. However, the RMT is more effective than DTT.
کلیدواژهها [English]
Introduction
Mild cognitive impairment (MCI) is a transitional state between normal aging and dementia, characterized by a decline in memory, attention, and executive functions. This condition has a different prevalence in different countries and the conversion rate from MCI to dementia is notable, making early intervention crucial. The decline in executive functions is the main concern, which can affect activities of daily living and quality of life, thus necessitating effective non-pharmacological interventions. This study aims to compare the effects of physical-cognitive dual-task training (DTT) and rhythmic movement training (RMT) on the executive functions of older adults with MCI. The goal is to determine which intervention is more effective in improving cognitive functions and delaying the progression of dementia in older adults.
Methods
This is a quasi-experimental study with a pre-test/post-test design. Participants were 40 older adults with MCI, who were selected from three elderly care centers and the Alzheimer’s Association in Shiraz, Iran. Inclusion criteria were age ≥65 years, ability to walk without assistive devices for over 10 meters, a score <26 in the montreal cognitive assessment (MoCA) test, self-reported memory problems, and the ability to perform basic daily activities. Exclusion criteria were the diagnosis of dementia, malignant tumors with a life expectancy of less than three months, unstable neurological or orthopedic conditions, and having less than six years of education. The participants were randomly assigned to two groups of DTT and RMT. The interventions were provided for 12 weeks, three sessions per week, each for 60 minutes.
The DTT group performed combined physical and cognitive tasks to engage both domains simultaneously, enhancing executive functions. The RMT focused on rhythmic physical activities, such as dancing, aimed at improving both physical and cognitive health through synchronized movements with music or beats. Cognitive functions were assessed by the MoCA test, which evaluates various cognitive domains such as orientation, memory, attention, and language. The Wisconsin card sorting test (WCST) was used to measure cognitive flexibility and attention, and the tower of London (ToL) test was used to assess planning and problem-solving. These tests provided a comprehensive evaluation of participants' cognitive functions before and after the intervention. For data analysis, one-way and repeated measures ANOVA were used.
Results
Results indicated significant improvements in executive function tests for both groups after intervention. The RMT group showed significant improvements in the TOL test in total score (P=0.001), total time (P=0.001), and number of errors (P=0.001). The DTT group showed improvements in total score (P=0.001) and total time (P=0.037) in the TOL test. Regarding the WCST score, the RMT group showed significant improvements in all parameters, including perseverative errors (P=0.001), non-perseverative errors (P=0.001), correct responses (P=0.001), and categories achieved (P=0.005). The DTT group showed improvements only in perseverative errors (P=0.018) and correct responses (P=0.003) (Table 1).
Conclusion
Both physical-cognitive DTT and RMT can lead to significant improvements in executive functions in older adults with MCI. However, the RMT is more effective than DTT. The findings suggest that RMT, which involves multiple domains (physical, cognitive and social), is more effective for cognitive improvement in older adults with MCI.
Ethical Considerations
Compliance with ethical guidelines
All ethical principles, such as the participants' informed consent, confidentiality, and right to leave the study, were considered. Ethical approval was obtained from the Ethics Committee of Sport Sciences Research Institute of Iran (Code: IR.SSRC.REC.1402.198).
Funding
This article was extracted from the PhD thesis of Mehdi Zameni Motlagh at the Department of Motor Behavior, Kharazmi University. This research did not receive any grant from funding agencies in the public, commercial, or non-profit sectors.
Authors' contributions
Conceptualization and Supervision: Farhad Ghadiri and Abbas Bahram; methodology, data collection, and data analysis: Mehdi Zameni Motlagh and Saeed Arsham; investigation, writing original draft, review & editing, and resources: All authors.
Conflict of interest
The authors declared no conflict of interest.
Acknowledgments
The authors would like to thank the participants for their cooperation in this study.
مقدمه
اختلال خفیف شناختی نمایانگر یک وضعیت انتقالی بین پیری شناختی طبیعی و دمانس (زوال عقل) است [1]. شیوع اختلال خفیف شناختی بهطور قابلتوجهی در مناطق مختلف متفاوت است و مطالعات نرخهایی بین 3 تا 42 درصد را در میان سالمندان در اروپا، آمریکای شمالی، آسیا، استرالیا و آفریقا نشان میدهند [2]. نرخ تبدیل اختلال خفیف شناختی به دمانس به طور سالانه بین 5/4 تا 16/5 درصد گزارش شده است. درحالیکه این نرخ در سالمندان سالم تنها 1 تا 2 درصد است [3, 4]. علائم اصلی اختلال خفیف شناختی کاهش عملکرد شناختی است که شامل اختلالات در حافظه، توجه، عملکرد اجرایی، زبان، منطق و مهارتهای دیداریفضایی میشود [5].
کارکردهای اجرایی، شامل تواناییهای شناختی سطح بالا، مانند حافظه کاری، بازداری پاسخ، انعطافپذیری شناختی، برنامهریزی، استدلال و حل مسئله است. این کارکرد انسانها را قادر میسازد تا به اهداف دست یابند و خود را با شرایط زندگی روزمره تطبیق دهند [6]. بهعنوان یکی از عملکردهای شناختی سطح بالاتر، عملکرد اجرایی مسئول کنترل و هماهنگی فرایندهای شناختی مختلف خاص است [7]. عملکرد اجرایی بهطور مداوم موضوعی داغ در زمینههای روانشناسی عصبی، روانشناسی شناختی و علوم اعصاب شناختی بوده است [8]. عملکرد اجرایی عمدتاً توسط لوب پیشانی مغز پشتیبانی میشود. در مقایسه با سایر مناطق مغز، لوب پیشانی ازنظر تحلیل قشری، تخریب ماده سفید، کاهش اتصال عملکردی و تغییرات در الگوهای فعالسازی عملکردی، کاهش سریعتری با افزایش سن نشان میدهد [9]. فرضیه کاهش اجرایی در پیری شناختی پیشنهاد میکند که کاهش یا اختلال در عملکرد اجرایی با افزایش سن (تغییرات در لوب پیشانی) علت اصلی کاهش یا اختلال در عملکرد شناختی روزانه افراد (حافظه، استدلال، مهارتهای دیداریفضایی و تنظیم هیجانی) است [10].
در بیماری آلزایمر کارکردهای اجرایی از همان مراحل اولیه بیماری مختل میشود. در درجه اول، به دلیل تخریب قشر پیشپیشانی، از زیرگروههای کارکردهای اجرایی بهطور خاص «بازداری پاسخ، توجه و کارکردهای بینایی و فضایی» در معرض خطر هستند [11]. نقص در کارکردهای اجرایی میتواند در سازماندهی و پردازش اطلاعات، توانایی مقاومت در برابر اثرات تداخل و همچنین کدگذاری و بازیابی اطلاعات تأثیر بگذارد [12]. اختلال در کارکردهای اجرایی در سالمندان مبتلا به اختلال خفیف شناختی به مراتب بیشتر از گروههای کنترل مشاهده میشود [13]. این اختلالات شناختی میتوانند فعالیتهای روزانه را مختل کنند و درنهایت منجر به از دست دادن استقلال شوند. این از دست دادن میتواند منجر به افزایش سطوح استرس و افسردگی و کاهش کیفیت زندگی شود [14]. باتوجهبه خطر بالاتر دمانس در افراد مبتلا به اختلال خفیف شناختی، مداخله زودهنگام برای پیشگیری یا به تعویق انداختن این پیشرفت حیاتی است [15]. اثربخشی محدود و عوارض جانبی بالقوه درمانهای دارویی فعلی برای اختلال خفیف شناختی، علاقه به روشهای غیردارویی، مانند مداخلات جسمانی و شناختی، برای به تأخیر انداختن پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت زندگی را افزایش داده است [16].
هر دو تمرین فیزیکی و شناختی در بهبود عملکردهای شناختی در سالمندان مبتلا به اختلال خفیف شناختی مؤثر بودهاند [17]. درنتیجه، علاقه به بررسی اثرات ترکیبی تمرینات جسمانی و شناختی رو به افزایش است [18]. تمرین تکلیف دوگانه که بهطور همزمان حوزههای شناختی و فیزیکی را درگیر میکند، بهعنوان یک روش نویدبخش برای بهبود عملکردهای شناختی، مانند عملکرد اجرایی، حافظه و توجه در جمعیت سالمندان ظاهر شده است [19]. بررسیهای پیشین مداخلات تمرین تکلیف دوگانه را با هدفگذاری هم سالمندان سالم [20] و هم کسانی که دچار اختلالات شناختی هستند، مورد بررسی قرار دادهاند [21-23].
بااینحال با وجود شواهد زیاد، نتایج متناقضی درمورد اثرات تمرین دوگانه بر عملکردهای شناختی در افراد با اختلال شناختی خفیف گزارش شده است. بهعنوان مثال، لیاو و همکاران نشان دادند تمرین تکلیف دوگانه میتواند کارکردهای اجرایی در افراد با اختلال شناختی بهبود بخشد [24 ]. درحالیکه هونگ و همکاران اندازه اثر کوچک تا متوسطی را برای کارکردهای شناختی در افراد سالمند و افرادی با اختلالات شناختی بعد از تمرینات تکلیف دوگانه گزارش کردند [25]. عوامل مختلفی، ازجمله استراتژیهای مداخلهای غیرمشخص و نبود روشهای اختصاصی طراحیشده برای افراد مبتلا به اختلال خفیف شناختی، ممکن است بر این نتایج متناقض اثرگذار باشند. برای بررسی تأثیرات تمرین در افراد با اختلال شناختی خفیف شواهد بیشتری لازم است. پیشنهاد داده شده است که مداخله شناختی باید با تمرین فیزیکی (با تمرکز بر توجه و کارکردهای اجرایی) همراه باشد و ترکیب تمرین فیزیکی و شناختی در یک زمینه عملکردی ممکن است به بزرگسالان با اختلال شناختی خفیف کمک کند تا تمرین را به فعالیتهای روزمره تعمیم دهند [20].
حرکات موزون یک فعالیت جسمانی لذتبخش با پتانسیل بهبود سلامت جسمی و روانی است. اخیراً علاقه به افزایش شناخت در ارتباط با پتانسیل حرکات موزون در بهبود کارکردهای شناختی و فیزیکی مشاهده شده است [26]. حرکات موزون یک تمرین چندوجهی است که شامل فعالیتهای جسمانی، شناختی و اجتماعی است، همه اینها برای عملکرد شناختی ضروری هستند [27]. برخلاف اشکال متداول ورزش، حرکات موزون نیاز به تواناییهای شناختی مختلفی دارد که این حرکات را بهطور ویژه در بهبود کارکردهای شناختی مؤثر میکند [28].
تحقیقات نشان دادهاند تمرینات حرکات موزون تأثیر مثبتی بر عملکرد شناختی، از قبیل حافظه کاری، انعطافپذیری شناختی، توانایی زبانی، توانایی دیداری و فضایی و توجه سالمندان دارد [29]. حرکات موزون ممکن است به حفظ یا بهبود عملکرد شناختی کمک کند و احتمالاً خطر دمانس را در طول زمان کاهش دهد [30]. بااینحال مطالعات موجود در ارتباط با اثرات حرکات موزون در بهبود عملکرد شناختی در افراد با اختلال شناختی خفیف نتایج متناقضی نشان دادهاند. بهعنوان مثال، کوان و همکاران دریافتند تمرینات موزون منجر به بهبودیهایی در شناخت کلی، حافظه و عملکردهای اجرایی در افراد مبتلا به اختلال خفیف شناختی میشود. درحالیکه تمرینات هوازی عمدتاً شناخت کلی را بهبود میبخشند [31]. در مقابل، چان و همکاران گزارش کردند مداخلات حرکات موزون منجر به اثرات کوچک تا متوسطی برای بهبود شناخت کلی، توجه، یادآوری فوری و تأخیری و تواناییهای دیداریفضایی در افراد مبتلا به اختلال شدید شناختی میشوند، در حالیکه بهبودیهای قابلتوجه در حافظه کاری، زبان یا انعطافپذیری ذهنی مشاهده نمیشود [32].
به همین ترتیب، منگ و همکاران مشاهده کردند حرکات موزون شناخت کلی و حافظه را در سالمندان بهبود میبخشد، درحالیکه عملکردهای اجرایی بدون تغییر باقی میمانند [33]. با وجود این یافتههای دلگرمکننده، کارایی کلی مداخلات موزون برای جمعیتهای مبتلا به اختلال شناختی همچنان نامشخص است. علاوهبراین تاو وهمکاران یک بررسی سیستماتیک و متاآنالیز درمورد مداخلات حرکتی حرکات موزون برای سالمندان مبتلا به اختلال خفیف شناختی، بیماری آلزایمر و دمانس انجام دادند و 29 مطالعه مداخلهای با 1708 شرکتکننده را تحلیل کردند. نتایج نشان داد بهبودی قابلتوجهی در شناخت کلی، حافظه، تعادل و کاهش افسردگی وجود دارد. با وجود این هیچ اثر قابلتوجهی برای عملکرد اجرایی یافت نشد [34].
در حال حاضر، مطالعاتی که به مقایسه تأثیرات شناختی مداخلات جسمانی مختلف، بهویژه در میان افراد مبتلا به اختلال شناختی خفیف آمناستیک پرداخته باشند، محدود است [24]. بیشتر این تحقیقات عمدتاً بر روی عملکرد کلی شناختی یا حوزههای شناختی مجزا تمرکز داشته و به تحلیل جزئیات نوروسایکولوژیکی از تأثیرات مختلف مداخلات نمیپردازند. بنابراین ایجاد پروتکلهای تحقیقاتی که شامل ارزیابیهای جامع نوروسایکولوژیک باشند، امری حیاتی است. این ارزیابیها میتوانند به تشخیص زودهنگام اثرات شناختی ناشی از شیوههای خاص تمرینات جسمانی کمک کنند و نقطه آغازی برای توسعه رویکردهای درمانی مناسبتر باشند.
باتوجهبه این ضرورت، مطالعه حاضر با هدف مقایسه و ارزیابی اثرات تمرین دوگانه حرکتیشناختی و حرکات موزون بر کارکردهای اجرایی در سالمندان مبتلا به اختلال خفیف شناختی و مقایسه کارایی این 2 مداخله در بهبود کارکردهای اجرایی طراحی شد.
مواد و روشها
طرح مطالعه
این مطالعه از نوع نیمهتجربی، با طرح پیشآزمون پسآزمون بود. مطالعه شامل یک دوره مداخله 12 هفتهای برای بهبود عملکرد شناختی در بیماران مبتلا به اختلال خفیف شناختی بود. تمامی فرایندهای انجامشده در این مطالعه با اصول مندرج در اعلامیه هلسینکی مطابقت داشت و روشهای تحقیق و فرایندهای تجربی توسط کمیته اخلاق پژوهشگاه تربیتبدنی تأیید شد. رضایت شفاهی و رفتاری از شرکتکنندگان یا مراقب در ابتدای مطالعه و بهطور مداوم در طول دوره مداخله گرفته شد. در مواردی که بیماران علاقهمند بودند، محقق مجدداً توضیحی کامل درمورد مطالعه ارائه میکرد.
شرکتکنندگان
جامعه آماری تحقیق شامل40 (29 زن و 11 مرد) بزرگسال سالمند (65 سال و بالاتر) شهر شیراز بود. تعداد آزمودنیها با بررسی تحقیقات مشابه و استفاده از نرم افزار جیپاور انتخاب شد [24]. بررسی حجم نمونه برای مقایسه اثرات اصلی و تعاملی در سطح معنیداری 0/05 و توان آزمون 80 درصد (0/2=β) در نظر گرفته شد. آزمودنیهای تحقیق بهصورت در دسترس و هدفمند از 3 مرکز مراقبت از سالمندان و انجمن آلزایمر شهر شیراز انتخاب شدند. معیارهای ورود شامل افراد بالای 65 سال، توانایی راه رفتن بیش از 10 متر بدون کمک، کسب نمره 19 تا 26 در آزمون ارزیابی شناختی مونترال، گزارش مشکلات حافظه از سوی خود فرد و توانایی فعالیتهای اساسی زندگی روزمره بود. معیارهای خروج شامل تشخیص زوال عقل، سابقه تومورهای بدخیم با امید به زندگی کمتر از 3 ماه، وجود شرایط عصبی یا ارتوپدی ناپایدار که مانع از مشارکت در مطالعه شود و سطح تحصیلات کمتر از 6 سال بود (جدول شماره 1).
مداخلات
شرکتکنندگان بهصورت تصادفی با استفاده از پاکتهای مهرومومشده به یکی از 2 گروه مداخله حرکات موزون یا گروه تمرینات دوگانه اختصاص داده شدند. افراد در گروه حرکات موزون به مدت 12 هفته، 3 بار در هفته در جلسات 60 دقیقهای آموزش حرکات موزون شرکت کردند. افراد در گروه تمرینات دوگانه نیز به مدت 12 هفته 3 بار در هفته در جلسات 60 دقیقهای ترکیبی از تمرینات جسمانی و شناختی شرکت کردند. برای حفظ یکپارچگی درمان در طول مطالعه، یک رویکرد چندوجهی به کار گرفته شد. ابتدا، هر دو گروه دُز درمانی معادل دریافت کردند که شامل حجم و شدت تمرینات یکسان بود. برای تضمین بیشتر یکنواختی در شدت تمرین بین گروهها، شرکتکنندگان در طول جلسات آموزشی از مانیتورهای ضربان قلب Reebok مدل RS1، فنلاند استفاده کردند. هدف بار فیزیولوژیکی، در محدوده 50 تا 70 حداکثر ضربان قلب خالص هر شرکتکننده تعیین شد. علاوهبراین مربیان واجد شرایط برای ارائه و نظارت بر جلسات آموزشی جذب شدند. با این امر اطمینان حاصل شد که تمام برنامههای آموزشی برای هر گروه بهصورت فردی و با چالشهای پیشرونده تنظیم شده بودند.
مداخله تکلیف دوگانه
گروه مداخله تکلیف دوگانه بهمدت 12 هفته، هر هفته 3 جلسه و هر جلسه 1 ساعت در تمرین تکالیف دوگانه فیزیکی و شناختی شرکت کردند. هر جلسه تمرینی شامل 10 دقیقه گرم کردن، 40 دقیقه حرکات موزون و 10 دقیقه سرد کردن بود. گروه تمرین تکلیف دوگانه تحت یک برنامه مداخله چندمؤلفهای با هدف بهبود همزمان کارکردهای فیزیکی و شناختی قرار گرفت. این برنامه شامل مجموعهای از تمرینات فیزیکی و شناختی بود که بهطور همزمان انجام میشدند تا تأثیر مثبتی بر عملکرد کلی شرکتکنندگان داشته باشند. تمرینات فیزیکی شامل 3 دسته تمرینات اصلی بود: قدرتی، هوازی و تعادلی. در بخش تمرینات قدرتی، شرکتکنندگان از تراباند (باند مقاومتی) برای تقویت عضلات اندامهای فوقانی و تحتانی استفاده میکردند. این تمرینات شامل حرکات کششی و مقاومتی مختلفی بودند که هدفشان افزایش قدرت عضلانی و بهبود استقامت فیزیکی بود.
تمرینات هوازی شامل حرکات مختلفی برای بهبود عملکرد قلبیعروقی و افزایش استقامت عمومی بدن بود. این حرکات در وضعیتهای مختلف نشسته، ایستاده و گام برداشتن انجام میشدند و شامل دویدن درجا، قدم زدن با سرعتهای مختلف و حرکات دایرهای با دستها و پاها بودند. تمرینات تعادلی نیز بر روی تشک فوم پایدار با حالتهای مختلف انجام میشدند. این تمرینات شامل ایستادن روی یک پا، راه رفتن با چشمان بسته و مانورهای تعادلی پیچیدهتر بودند و هدف آنها بهبود تعادل و کاهش خطر سقوط بود. ترکیب فعالیتهای تمرینی شناختی با تمرینات فیزیکی بهصورت همزمان، ویژگی منحصربهفرد برنامه تکلیف دوگانه بود. این رویکرد شرکتکنندگان را در انجام وظایف شناختی مختلف در حین تمرینات فیزیکی به چالش میکشید. بهعنوان مثال، در یکی از تمرینات، شرکتکنندگان باید هنگام راه رفتن شعری را بخوانند و همزمان به حفظ تعادل خود توجه کنند. در تمرینی دیگر، شرکتکنندگان هنگام عبور از موانع باید نام گلها و حیوانات را بیان کنند. این فعالیتها به بهبود تواناییهای چندوظیفهای و حافظه کمک میکردند. همچنین در حین انجام تمرینات قدرتی با تراباند، مسائل ساده ریاضی به شرکتکنندگان داده میشد تا حل کنند. این تمرینات به تقویت تواناییهای حل مسئله و حافظه فعال کمک میکردند [35, 36].
مداخله حرکات موزون
گروه مداخله حرکات موزون بهمدت 12 هفته، هر هفته 3 جلسه و در هر جلسه 1 ساعت در تمرین حرکات موزون شرکت کردند. هر جلسه تمرینی شامل 10 دقیقه گرم کردن، 40 دقیقه حرکات موزون و 10 دقیقه سرد کردن بود. تمرینات موزون توسط تیمی از متخصصان حرکات موزون ایرانی طراحی شده بود و بهصورت انفرادی و گروهی، در دایره و ردیف اجرا میشدند. این تمرینات شامل هماهنگی حرکات اندامهای فوقانی و تحتانی، گام برداشتن در جهتهای مختلف، افزایش و کاهش سرعت، چرخش و تغییر جهت بود. شرکتکنندگان باید حرکات خود را با ریتم موسیقی سنتی ایرانی هماهنگ میکردند. در تمرینات انفرادی، شرکتکنندگان بهطور مستقل حرکات را انجام میدادند و تلاش میکردند تا حرکات خود را با دقت بیشتری هماهنگ کنند. در تمرینات گروهی، شرکتکنندگان بهصورت هماهنگ با یکدیگر حرکات را اجرا میکردند که این امر به بهبود هماهنگی و تعامل اجتماعی شرکتکنندگان کمک میکرد. یکی از بخشهای مهم تمرینات، گام برداشتن در جهتهای مختلف بود. شرکتکنندگان باید در جهتهای جلو، عقب، چپ و راست گام بردارند و درعینحال حرکات موزون را حفظ کنند. این تمرینات باعث بهبود تعادل، هماهنگی و انعطافپذیری میشدند. همچنین تمرینات موزون، شامل چرخشها و تغییر جهتهای مختلف بود.
شرکتکنندگان باید در حین انجام حرکات موزون، چرخشها و تغییر جهتهای مختلف را انجام میدادند. هماهنگی حرکات با ریتم موسیقی سنتی ایرانی، از جنبههای منحصربهفرد این تمرینات بود. شرکتکنندگان باید حرکات خود را با ریتم موسیقی هماهنگ میکردند و این مهارت به بهبود تواناییهای شناختی و حرکتی و همچنین به افزایش دقت و هماهنگی حرکات کمک میکرد. درجه دشواری تمرینات بهتدریج افزایش مییافت. جلسات با حرکات سادهتر آغاز میشدند و بهتدریج با ریتمهای سریعتر و حرکات پیچیدهتر و چالشبرانگیزتر ادامه پیدا میکردند. این روش تدریجی کمک میکرد تا شرکتکنندگان به مرور زمان تواناییها و مهارتهای حرکتی خود را ارتقا دهند و با چالشهای جدید مواجه شوند [37-39].
اندازهگیری
ارزیابیهای شناختی
آزمون شناختی مونترال
آزمون شناختی مونترال یک ابزار ساده، معتبر و حساس برای غربالگری اختلال شناختی است . این آزمون پایایی آزمون بازآزمون و ثبات درونی بالایی خوب و نمرات آن با نمرات سایر مقیاسهای نوروسایکولوژیک همبستگی بالایی دارد. این مقیاس تکالیف سختی درزمینه عملکرد اجرایی، تواناییهای زبانی سطح بالاتر، حافظه و پردازش دیداریفضایی پیچیده دارد. در فرم اصلی مقیاس نمره کل، 30 است، اما نمره 26 و بیشتر عادی تلقی میشود. کسب نمره 19 تا 26 در این آزمون اختلال شناختی خفیف تلقی میشود [40]. نتایج نشان داده است آزمون مونترال حساسیت بالایی برای تشخیص اختلال شناختی خفیف (90 درصد) و برای آلزایمر (100 درصد) دارد [41]. پایایی این آزمون باتوجهبه مقدار آلفای کرونباخ 92 درصد و میزان قابلیت اعتماد درونیIC) ) آن 83 درصد بوده است [42].
آزمون طبقهبندی کارت ویسکانسین
آزمون طبقهبندی کارت ویسکانسین یک ابزار استاندارد برای سنجش انعطافپذیری شناختی است. در این پژوهش، از نسخه کامپیوتری آزمون طبقهبندی کارت ویسکانسین که توسط مؤسسه پژوهشی علوم رفتار شناختی سینا طراحی شده، استفاده شد [43]. در طول آزمون، از پاسخدهندگان خواسته میشود تا مجموعهای از 128 کارت پاسخ را با یکی از 4 کارت کلیدی که نشاندهنده ابعاد مختلف دستهبندی ادراکی است، مطابقت دهند. به محض اینکه پاسخدهندگان قانون دستهبندی صحیح را کشف کنند، باید ابعاد دستهبندی دیگر را نادیده بگیرند و این قانون را در مواجهه با محرکهای متغیر بعدی دنبال کنند. پس از 10 تطابق صحیح متوالی، بعد دستهبندی بدون هیچ اخطاری به بعد دیگری از کارتها تغییر مییابد و این امر مستلزم آن است که پاسخدهندگان براساس آن، یک استراتژی دستهبندی جدید شکل دهند [44]. در این پژوهش، چندین حوزه آزمون طبقهبندی کارت ویسکانسین اندازهگیری شد که نشاندهنده جنبههای مختلف کارکردهای اجرایی است:
1. تعداد دستههای کاملشده: این نمره میتواند نشاندهنده انعطافپذیری شناختی و توانایی یادگیری قوانین جدید باشد.
2. نمره خطاهای پایداری: خطاهای پایداری میتوانند نشاندهنده مشکلات در انعطافپذیری شناختی و کنترل اجرایی باشند و اغلب در اختلالات عصبی، مانند اسکیزوفرنی یا آسیبهای مغزی مشاهده میشوند.
3. نمره خطاهای غیرپایداری: خطاهای غیرپایداری میتوانند نشاندهنده مشکلات در توانایی تمرکز و توجه باشند.
4. پاسخهای صحیح: نشاندهنده توانایی فرد در درک و استفاده از قوانین صحیح دستهبندی است.
بررسی ویژگیهای روانسنجی آزمون در ایران، نشاندهنده انسجام داخلی خوب و قابلیت اعتماد بازتقسیمپذیری برای تعداد دستهبندیهای تکمیلشده است [45].
آزمون برج لندن
آزمون برج لندن که برای اولین بار در سال 1982 توسط شالیس معرفی شد، بهعنوان ابزاری معتبر برای ارزیابی کارکردهای اجرایی، بهویژه برنامهریزی و حل مسئله به کار میرود. در این پژوهش، از نسخه کامپیوتری آزمون برج لندن که توسط مؤسسه پژوهشی علوم رفتاریشناختی سینا تهیه شده بود، استفاده شد.
در طول اجرای آزمون، شرکتکنندگان در یک مرحله مقدماتی با روال صحیح آزمون آشنا میشوند. تصویری در سمت چپ مانیتور نمایش داده میشود و از شرکتکنندگان خواسته میشود تا مهرههای رنگی را مطابق آن در ستون سمت راست مرتب کنند. امتیاز حل هر مسئله براساس حداقل تعداد حرکاتی که برای قرار دادن صحیح مهرههای رنگی (سبز، آبی، قرمز) در ستون مناسب لازم است، تعیین میشود. شرکتکنندگان 3 فرصت برای حل هر مسئله دارند. در صورت حل صحیح مسئله در تلاش اول، شرکتکنندگان 3 امتیاز دریافت میکنند. تلاشهای صحیح بعدی در دومین و سومین بار بهترتیب 2 و 1 امتیاز به همراه دارد. اگر مسئله پس از 3 بار تلاش حلنشده باقی بماند، هیچ امتیازی به فرد موردآزمایش تعلق نمیگیرد. در مواردی که آزمون مجدداً برگزار میشود، ابعاد جدید یا غیرمعمولی معرفی میشوند تا مشخص شود آیا برنامهریزی اجرایی به خطر افتاده است یا خیر. امتیازات نهایی آزمون برج لندن شامل معیارهای مختلفی، ازجمله زمان آزمون، تأخیر، زمان کل، نتایج و خطاها است. پایایی مجدد آزمون ازطریق تحلیل بازآزمایی 0/079 گزارش شده است که نشاندهنده انسجام رضایتبخش در طول زمان است [41].
تحلیل دادهها
تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار SPSS نسخه 20 (شرکت SPSS، شیکاگو، ایلینوی، آمریکا) برای بررسی دادههای جمعیتی و رفتاری انجام شد. برای توصیف توزیع دادهها از آمار توصیفی، شامل میانگین و انحراف معیار برای متغیرهای پیوسته و فراوانی و درصد برای متغیرهای طبقهای استفاده شد. به عبارت دقیقتر، برای تمامی متغیرها، مقادیر میانگین و انحراف معیار یا فراوانی و درصد محاسبه شد.
برای مقایسه 2 گروه ازنظر ویژگیهای جمعیتشناختی اولیه مانند سن، وزن، قد، وزن بدن، تحصیلات و آزمون ارزیابی شناختی مونترال، از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه (آنووا) برای متغیرهای پیوسته و آزمون کای دو برای متغیرهای طبقهای، مانند جنس استفاده شد (جدول شماره 1). تحلیلهای مجزای اندازهگیریهای مکرر برای ارزیابی تأثیر مداخله بر عملکرد شناختی انجام شد. مدل این تحلیل، شامل گروه (تمرین تکلیف دوگانه و مداخله حرکات موزون) و زمان (پیشآزمون و پسآزمون) بود. مقایسه بینگروهی، شامل مقایسه تأثیرات در 2 گروه بود، درحالیکه مقایسه درونگروهی بر تغییرات در طول زمان تمرکز داشت. برای متغیرهایی که اثر برهمکنش گروه و زمان را نشان میدادند، آزمون تعقیبی بونفرونی به کار گرفته شد. سطح معنیداری p<0/05 تعیین شد.
یافتهها
جدول شماره 1 مشخصات جمعیتشناختی شرکتکنندگان را در 2 گروه تمرین تکلیف دوگانه و حرکات موزون کنترل نشان میدهد. همچنین نتایج آزمون تی مستقل نشان داد تفاوت معناداری میان 2 گروه ازنظر سن، قد، وزن و سطح تحصیلات و نمره آزمون مونترال وجود نداشته است و 2 گروه ازنظر اطلاعات جمعیتشناختی همگن بودند.
آزمون برج لندن
در آزمون برج لندن، گروه تمرینات دوگانه بهبودیهای معنیداری از پیشآزمون تا پسآزمون برای متغیرهای نتایج کلی (0/001=P) و زمان کلی (0/037=P) نشان داد. درحالیکه گروه حرکات موزون بهبود معنیداری در تمام متغیرهای آزمون برج لندن (001/=P) در آزمون درونگروهی نشان داد. علاوهبراین تفاوتهای معنیداری بین گروهها برای نتایج کلی (0/001=P) و زمان کلی (0/021=P) و تعدا خطا (0/006=P) مشاهده شد که نشاندهنده عملکرد بهتر گروه حرکات موزون بود (جدول شماره 2).
آزمون طبقهبندی کارت ویسکانسین
طبق جدول شماره 2 نتایج درونگروهی برای تست مرتبسازی کارت ویسکانسین در گروه تمرینات دوگانه تغییرات معنیداری در خطاهای پایداری (0/018=P) و پاسخ صحیح (0/003=P) نشان داد، اما در خطاهای غیرپایداری (0/113=P) و دستهبندی کارتها (0/137=P) تغییرات معنیدار نبود. در مقابل، گروه حرکات موزون نتایج معنیداری در هر دو خطاهای پایداری، غیرپایداری ، پاسخ صحیح (0/001=P) و دستهبندی کارتها (0/005=P) از پیشآزمون تا پسآزمون نشان داد. علاوهبراین تفاوتهای معنیداری بین گروهها در این متغیرها مشاهده شد (0/001=P) که نشاندهنده عملکرد بهتر گروه حرکات موزون بود.
بحث
پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرات تمرین تکلیف دوگانه و مداخله حرکات موزون بر کارکردهای اجرایی در بزرگسالان مبتلا به اختلال شناختی خفیف انجام شد. نتایج نشان داد هر دو مداخله میتوانند در بهبود کارکردهای اجرایی ( انعطافپذیری شناختی، توجه، برنامهریزی و حل مسئله) مؤثر باشند. بااینحال گروه مداخله حرکات موزون در مقایسه با گروه تمرین تکلیف دوگانه، عملکرد بهتری را نشان داد. این مطالعه بر پتانسیل حرکات موزون، بهویژه مداخله موزون ایرانی که متناسب با فرهنگ طراحی شده است، بهعنوان روشی امیدوارکننده برای بهبود کارکرد شناختی در بزرگسالان مبتلا به اختلال شناختی خفیف تأکید میکند. علاوهبراین، این مطالعه اهمیت در نظر گرفتن فعالیتهای مرتبط با فرهنگ در برنامههای مداخله شناختی را برجسته میکند، زیرا این رویکرد میتواند منجر به فواید چشمگیرتری برای سلامت شناختی در جوامع مختلف شود.
یافتههای این مطالعه با مرور سیستماتیکی که توسط فونگ یان و همکاران و بیصبح و همکاران انجام شده است، همسو است. این مرورها نشان دادند مداخلات حرکات موزون در مقایسه با سایر اشکال مداخله، در بهبود کارکردهای شناختی و روانی، اثربخشی بیشتری دارند [46, 47]. نتایج این مطالعه همچنین با مطالعاتی که نشان میدهند حرکات موزون میتواند کارکردهای شناختی، مانند حافظه کاری، توانایی حل مسئله و انعطافپذیری شناختی را بهبود بخشد، همسو است [30، 31، 33]. این فواید ممکن است به ماهیت چندوجهی تمرینات موزون، مانند اشکال موزون همراه با موسیقی که شامل حرکت بدن، درک شنیداری، درک بصری و تعامل اجتماعی است، نسبت داده شود [37، 39].تحقیقات نشان داده است مغز انسان حتی در اواخر بزرگسالی نیز در پاسخ به عوامل خارجی و داخلی، مانند فعالیت فیزیکی، انعطافپذیر باقی میماند. حرکات موزون با بهره مندی از خاصیت نوروپلاستیسیته مغز که همان توانایی تغییر و سازگاری است، میتواند بهطور بالقوه باعث بهبود شناخت یا کاهش زوال عقل شود. انجام حرکات موزون باعث فعال شدن گسترده مناطق قشر مغز، زیرقشری و مخچه میشود [32]. مطالعات تصویربرداری عصبی نشان دادهاند حرکات موزون از تحلیل رفتن بخش فورنیکس (مرتبط با حافظه) در اثر افزایش سن جلوگیری میکند و فعالیت مغز در حالت استراحت را در مناطق فرونتوتمپورال که از حافظه و عملکردهای عالی شناختی پشتیبانی میکنند، افزایش میدهد. این خاصیت نوروپلاستیسیته توسط افزایش سطح عوامل نوروتروفیک، مانند عامل نوروتروفیک مشتق از مغز ایجاد میشود [48].
یک مطالعه تصویربرداری ساختاری نشان داد حرکات موزون از انحطاط فورنیکس جلوگیری میکند و یکپارچگی ماده سفید فورنیکس با سرعت پردازش اطلاعات مرتبط است. بهخوبی مشخص شده است که سرعت پردازش اطلاعات اساس بسیاری از فرایندهای شناختی است و این ممکن است اساس تأثیرات مفید حرکات موزون بر شناخت کلی باشد؛ همانطور که در این مطالعه مشاهده شده است [49].
برخلاف تمرینات فیزیکی منظم، فعالیتهای حرکات موزون نیازمند آن است که شرکتکنندگان حرکات موزون را همراه با موسیقی انجام دهند. بنابراین موسیقی به تأثیر فعالیتهای حرکات موزون بر بهبود شناخت در بزرگسالان مسن کمک میکند. نقش موسیقی در درمان زوال عقل بهخوبی گزارش شده است. هنگامی که افراد به موسیقی گوش میدهند، بخشهای وسیعی از قشر مغز که شامل پردازش شنیداری، پردازش نحوی موسیقی، معناشناسی، حافظه، عملکرد حرکتی و پردازش عاطفی است، درگیر میشوند [50]. موسیقی میتواند با فعال کردن قشر فرونتال مغز و تقویت اتصالات عصبی، توجه، هماهنگی دیداریحرکتی و حافظه فرد را بهبود بخشد. بنابراین نقصهای عصبی در بزرگسالان مسن مبتلا به اختلال خفیف شناختی میتواند ازطریق موسیقی ترمیم شود [51].
مزایای مداخلات حرکات موزون ممکن است پیامدهای عملی برای فعالیتهای روزمره زندگی و استقلال عملکردی بیماران مبتلا به اختلال خفیف شناختی داشته باشد [32]. نقصهای عملکردی در بیماران مبتلا به اختلال خفیف شناختی شایع است و توانایی آنها برای زندگی مستقل را کاهش میدهد [52]. شواهدی وجود دارد که نشان میدهد اختلال در شناخت کلی، حافظه و توانایی فضایی با عملکرد ضعیفتر فعالیتهای روزمره زندگی در بیماران مبتلا به اختلال خفیف شناختی مرتبط است [53]. علاوهبراین زاهودن و همکاران نشان دادهاند افت شناختی پیش از کاهش فعالیتهای روزمره زندگی در افراد مسن با وضعیتهای شناختی مختلف رخ میدهد و تغییرات شناختی آنها میتواند تغییرات بعدی در فعالیتهای روزمره زندگی را پیشبینی کند [54]. این امر نشان میدهد مداخلات حرکات موزون ممکن است از کاهش عملکردی قریبالوقوع در بیماران اختلال خفیف شناختی جلوگیری کرده و استقلال عملکردی آنها را بهتر حفظ کند؛ بااینحال، این فرضیه نیازمند آزمایش در تحقیقات آینده است.
این مطالعه نشان داد تمرین تکلیف دوگانه تأثیر قابلتوجهی بر کارکردهای اجرایی، ازجمله برنامهریزی و انعطافپذیری شناختی دارد. این یافتهها با مطالعات قبلی که نشان دادهاند تمرینهای فیزیکی و شناختی میتوانند عملکردهای شناختی را تقویت کنند، همسو است [24، 55]. با اینکه مکانیسمی که ازطریق آن فعالیتهای فیزیکی و شناختی سلامت مغز را ارتقا میبخشند بهخوبی درک نشده است، اما به نظر میرسد میانجیهای زیستی میتوانند تأثیرات این فعالیتها برشناخت را تعدیل کنند. برای مثال، عامل نوروتروفیک مشتق شده از مغز BDNF در طول ورزش در نواحی مختلف مغز بیان میشود و بیشترین میزان بیان آن در هیپوکامپ است. BDNF، قابلیت انعطافپذیری سیناپسی، عملکرد هیپوکامپ، حافظه و یادگیری را تقویت میکند [56, 57].
تأثیرات مثبت مرتبط با مداخلات ترکیبی میتواند با تغییرات نوروفیزیولوژیکی (مثلاً کاهش فعالیت مغز پیشپیشانی، افزایش حجم هیپوکامپ و افزایش یکپارچگی ماده سفید) توضیح داده شود که باعث بهبود شناخت میشود [58]. توضیح احتمالی دیگر این است که مداخلات فیزیکی ممکن است به بهبود کوتاهمدت در متابولیسم مغز و پلاستیسیته مغزی مرتبط باشند، درحالیکه مداخلات شناختی ممکن است متابولیسم و پلاستیسیته بهبودیافته مغز را با افزایش تقاضای ذهنی تقویت کنند. درنتیجه میتوان گفت افزایش متابولیسم و پلاستیسیته مغزی تنها زمانی اتفاق میافتد که افراد در هر دو فعالیت شناختی و فیزیکی شرکت کنند [59]. مداخلات وظیفه دوگانه بهطور قابلتوجهی باعث کاهش اکسیژنرسانی به قشر پیشپیشانی دوطرفه میشود و این کاهش در فعالیت قشر پیشپیشانی با بهبود عملکرد اجرایی و تحرک مرتبط است [60]. بااینحال، تأثیر مداخلات وظیفه دوگانه باید با احتیاط مورد بررسی قرار گیرد، زیرا افراد مسن که همزمان 2 تکلیف را انجام میدهند، در معرض خطر بیشتری از افتادن قرار دارند که میتواند سلامت آنها را به خطر بیندازد [61].
نتیجهگیری
این مطالعه نشان داد هر دو تمرین تکلیف دوگانه و مداخله حرکات موزون تأثیر مثبتی بر کارکردهای اجرایی در بزرگسالان مسن مبتلا به اختلال خفیف شناختی دارند. یافتهها حاکی از آن است که درحالیکه هر دو مداخله مؤثر هستند، اما حرکات موزون در بهبود عملکرد اجرایی بهطور خاص بهترند. مداخلات موزون، بهویژه در ترکیب با موسیقی، رویکردی لذتبخش و مؤثر برای تقویت عملکردهای شناختی در این جمعیت فراهم میکنند. تحقیقات آینده باید شامل نمونههای بزرگتر و دورههای پیگیری طولانیتر باشد تا این یافتهها را تأیید کنند و اثرات گستردهتر مداخلات موزون بر عملکردهای شناختی و فیزیکی در افراد مبتلا به اختلال خفیف شناختی را بررسی کنند.
باید به چندین محدودیت این مطالعه نیز اشاره کرد: اولاً، حجم نمونه نسبتاً کوچک بود و دوره مداخله به 12 هفته محدود بود. آزمایشات بزرگتر و طولانیتر برای اثبات اثرات طولانیمدت مداخلات موزون بر عملکردهای شناختی در افراد مبتلا به اختلال خفیف شناختی ضروری است. دوم، این مطالعه عمدتاً بر روی پارامترهای شناختی تمرکز داشت و بهطور جامع سایر مولفه های فیزیکی را ارزیابی نکرد. سوم، نبود یک گروه کنترل واقعی، مانند درمان پلاسیبو یا گروه بدون مداخله، درک مکانیسمهای زیرین را محدود کرد. گروههای کنترل اضافی میتوانند بینش بیشتری درمورد اثرات خاص مداخلات فراهم کنند. علاوهبراین قابلیت تعمیم مطالعه ممکن است محدود باشد، زیرا همه شرکتکنندگان از جوامع و مراکز روزانه خاص در یک منطقه خاص جذب شدهاند. نمونهای متنوعتر و با نمایندگی بیشتر میتواند اعتبار خارجی مطالعه را افزایش دهد. تحقیقات آینده باید این محدودیتها را با گنجاندن اندازههای نمونه بزرگتر، دورههای مداخله طولانیتر و طیف وسیعتری از ارزیابیهای فیزیکی و شناختی برطرف کنند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در اجرای پژوهش ملاحظات اخلاقی مطابق با دستورالعمل کمیته اخلاق پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی در نظر گرفته شده است و کد اخلاق به شماره (IR.SSRC.REC.1402.198) دریافت شده است.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از رساله دکتری گرایش رشد حرکتی آقای مهدی ضامنی مطلق در گروه رفتار حرکتی دانشگاه خوارزمی است. این پژوهش هیچگونه کمک مالی از سازمانیهای دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
مفهومسازی و نظارت: فرهاد قدیری و عباس بهرام؛ روششناسی، جمعآوری دادهها و تحلیل دادهها: مهدی ضامنی مطلق و سعید ارشم؛ تحقیق، نگارش پیشنویس اصلی، بررسی و ویرایش، و منابع: همه نویسندگان.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از همکاران به خاطر تخصص و پشتیبانی ارزشمندشان در طول مطالعه سپاسگزاری میشود.
References
References