نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه علوم ورزشی، پردیس بینالمللی کیش، دانشگاه تهران،کیش، ایران.
2 گروه آسیب شناسی و بیومکانیک ورزشی، دانشکده علوم ورزشی و تندرستی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
3 گروه رفتار حرکتی، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
چکیده
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Background and Aims One of the most common sports injuries is the anterior cruciate ligament (ACL) injury. So far, research has supported the positive effect of training instructions based on an external focus of attention, but no study has been conducted on the effect of a holistic focus of attention in ACL injury prevention. This study aims to compare the effects of holistic and external focus of attention on single-leg jump length and knee flexion range of motion (ROM) of female athletes at risk of ACL injury.
Methods This is a quasi-experimental study. Thirteen female athletes prone to ACL injury (diagnosed the by Tuck jump test) with a mean age of 23.77±4.42 years were selected purposefully. They performed three jumps under each instruction condition (control, external focus, and holistic focus) and nine jumps in total. The single-leg hop test was used to assess the jumping performance of the participants. The effect of the order of conditions was controlled by counterbalancing. Thus, after three jumps in the control condition, group 1 first performed three jumps under the holistic-focus condition and then three jumps under the external-focus condition, while group 2 performed the jumps in the reversed order. Data analysis was performed using repeated measures ANOVA, followed by pairwise comparisons using the Bonferroni test. P<0.05 was considered statistically significant.
Results According to the results of ANOVA, the effect of the focus of attention on the jump distance and knee flexion ROM was significant (P=0.001, P<0.0001, respectively). The pairwise comparisons showed that the jump distance and knee flexion ROM under the external-focus condition were significantly higher than under the control condition (P=0.002), but there was no significant difference between the external- and holistic-focus conditions in the jump distance (P=0.622) and knee flexion ROM (P=0.965). The difference in the jump distance between holistic-focus and control conditions was not significant (P=0.078), but the knee flexion ROM was significantly higher under the holistic-focus condition than under the control attention (P=0.001).
Conclusion It seems that the instructions using the external or holistic focus of attention can increase knee flexion ROM, and the external-focus instructions can increase the single-leg jump performance in female athletes prone to ACL injuries.
کلیدواژهها [English]
Introduction
Anterior cruciate ligament (ACL) injuries can have a profound effect on the physical, mental and sports performance of athletes [1]. Although the overall rate of ACL injuries is higher in men, the relative risk of ACL injuries in women is 2-8 times higher than in men due to more participation in contact and team sports [8, 9]. A potential limitation in current ACL injury prevention programs may be the lack of transfer of conscious and optimal motor strategies rehearsed during training sessions to automatic movements required for athletic activities and unexpected events on the field [17]. The studies have shown that the immediate effects of the focus of attention, when used in each training session, may also be effective in increasing lower limb strength in the long term. The results of studies have supported the positive effects of the external focus (EF) of attention (attention to the effects of the movement) on motor performance [28]. A systematic review suggested that the EF of attention leads to improved motor performance and the quality of movements compared to the internal focus of attention (attention to the production of body movements) [29]. A new focus of attention type is the holistic focus of attention [26]. In 2023, Zhuravleva et al. compared the immediate effect of holistic, external and internal focus of attention in female track and field athletes and found that holistic focus of attention significantly increased the distance of the standing long jump and the underhand shot throw [30, 31]. There are limited studies on the positive effects of a holistic focus of attention on learning several athletic movements. No study has been conducted on the effects of a holistic focus of attention on injury prevention; Therefore, this study aimed to investigate the immediate effects of instructions using holistic and EF of attention on single-leg jump length and knee flexion range of motion (ROM) of female athletes prone to ACL injury.
Materials and Methods
In this quasi-experimental study, 13 active female physical education students (mean age: 23.77±4.42 years), who were at risk of ACL injury were included using a purposive sampling method. The sample size was determined using G*Power software, version 3.1.9.7. The inclusion criteria were being at risk of ACL injury based on a score >6 in the tuck jump test [32, 33], two years of regular sports activity and no history of lower limb injury and postural abnormalities. The exclusion criteria were pain and the unwillingness to continue cooperation. Figure 1 shows the study protocol.
Each subject was equipped with 4 reflective markers on the greater trochanter, lateral epicondyle of the femur, lateral malleus, and the base of the fifth metatarsal. After a 5-minute warm-up session and identification of the dominant leg, the participants received general instructions for the single-leg hop test [15, 34, 35]. The first jump was performed as a trial. Then, participants performed three jumps under each condition with the defined instructions (Table 1).
For counterbalancing, the participants were initially placed in the control condition. Then, half of the participants were randomly placed in the holistic focus (HF) condition and then in the EF condition and the rest were placed in a reverse order. To analyze the tuck jumps, the performance of the participants was video recorded and analyzed from sagittal and frontal views. The knee ROM was calculated as the difference in knee flexion at the initial contact and maximum flexion in Kinovea software, version 2023.1.2. Data analysis was performed using repeated measures ANOVA, considering P<0.05 as statistically significant.
Results
Figures 2 and 3 show the jump distance and knee flexion ROM of the participants in different conditions.
Based on the results of ANOVA, the effects of the focus of attention on the jump distance (F(2.24)=9.188; P=0.001, h2 = 0.434) and knee flexion ROM (F(2.24)=13.939, P<0.001, h2=0.537) were significant. Pairwise comparisons (Table 2) showed that the jump distance in the EF condition was significantly greater than in the control condition and there was no significant difference between other conditions.
The knee flexion ROM in the EF and HF conditions was significantly higher than in the control condition and there was no significant difference between the EF and HF conditions.
Conclusion
The eternal-focus instructional strategy can increase single-leg jump distance and knee flexion ROM in female athletes prone to ACL injury. It is recommended that coaches and practitioners use these instructions in their training. Although the holistic-focus instructional strategy also improved knee flexion ROM, further research is needed to make a definitive conclusion about the application of these strategies in ACL injury prevention.
Ethical Considerations
Compliance with ethical guidelines
All ethical principles such as obtaining informed consent from the participants, ensuring the confidentiality of their information and respecting their rights to leave the study, were observed in this article. Ethical approval was obtained from the Research Ethics Committees of the University of Tehran (Code: IR.UT.SPORT.REC.1403.033).
Funding
This study was extracted from the PhD thesis of Zahra Ebrahimi Hagh at the Department of Sport Injuries and Corrective Exercises, Kish International Campus, University of Tehran, Kish, Iran. This research did not receive any specific grant from funding agencies in the public, commercial, or not-for-profit sectors.
Authors' contributions
All authors equally contributed to preparing this article.
Conflict of interest
The authors declared no conflict of interest.
Acknowledgments
The authors would like to thank all the students who participated in this research for their cooperation.
مقدمه و اهداف
آسیبهای رباط صلیبی قدامی (ACL) میتوانند تأثیر عمیقی بر عملکرد جسمانی، روانی و شغل ورزشی ورزشکار داشته باشند [1]. یک مطالعه 10 ساله درزمینه اپیدمیولوژی آسیبهای زانوی ورزشی نشان داد که 20 درصد از کل آسیبهای زانو، آسیبهای ACL هستند [2]. پارگیهای ACL به سرعت در حال افزایش هستند [3]. با وجود تلاشهای پژوهشگران و پزشکان برای کاهش خطر، صدمات ACL در طول 2 دهه گذشته 2 برابر شدهاند [4]. حدود 200 هزار تا 250 هزار صدمه ACL هر سال در ایالات متحده آمریکا رخ میدهد [5] و هر عمل جراحی تا 13 هزار دلار هزینه دارد [6]. پیشگیری از آسیب رباط صلیبی قدامی و همچنین توانبخشی بعد از بروز آسیب این رباط، همچنان یکی از اولویتهای اصلی جامعه پزشکی ورزشی محسوب میشود [7]، درحالیکه میزان کلی ابتلا به صدمات ACL در مردان بیشتر است، اما بهدلیل مشارکت بیشتر در ورزشهای برخوردی و تیمی، خطر نسبی صدمات ACL در زنان 2 تا 8 برابر بیشتر از مردان است.
پیشگیری از آسیب ACL، بهویژه در ورزشکاران زن، بهمدت بیش از 3 دهه مورد بررسی دقیق قرار گرفته است [8, 9]. ازآنجاکه پس از بازسازی و توانبخشی مناسب آسیب رباط صلیبی قدامی، اغلب افراد اختلال در قدرت، حس عمقی، ثبات، تعادل و کنترل عصبی عضلانی دارند [10]، بنابراین، هدف برنامههای پیشگیری از این آسیب اصلاح یا حذف عوامل خطرساز و درنهایت، کاهش آسیب است [11]. 80 درصد از آسیبهای ACL ناشی از مکانیسم غیربرخوردی است [12]. گرچه پارگی ACL هم در فرود تکپا و هم در فرود با دو پا اتفاق میافتد، اما فرود تکپا خطر این آسیب را افزایش میدهد، زیرا جذب ضربه در هنگام فرود توسط یک پا صورت گرفته است؛ بنابراین فشار بیشتری بر ساختارهای زانو وارد میشود [13]. یکی از چند دلیل عمده که جهت افزایش احتمال آسیب ACL در هنگام فرود ذکر شده است کاهش خمش زانو در لحظه فرود است که گزارشها حاکی از آن است که در هنگام پارگی ACL معمولاً زانو نزدیک به بازشدگی کامل و حدود کمتر از 30 درجه خمش بوده است [14].
برنامههای توانبخشی معمولاً بر دامنه حرکتی، تعادل، تقویت و تمرینات عصبیعضلانی تمرکز دارند [15]. با وجود برنامههای متنوع پیشگیری از آسیب، میزان وقوع آسیبهای ACL هنوز هم قابلتوجه است، احتمالاً استفاده از رویکردهای عصبیشناختی بتواند شکاف موجود در برنامههای پیشگیری از آسیب را پر کند [16]. یک رویکرد جدید در پیشگیری از آسیب، بهکارگیری دانش یادگیری حرکتی است [17]. یادگیری حرکتی به تغییرات نسبتاً پایدار در قابلیتهای فرد برای اجرای مهارت حرکتی اطلاق میشود که با تمرین یا تجربه کسب میشود [18].
کانون توجه همواره یکی از موضوعات موردعلاقه محققان در حیطه یادگیری حرکتی بوده است و عبارت است از تمرکز ذهن بر یک مورد از بین چندین مورد متعدد. کانون توجه به دو بخش کانون توجه بیرونی و کانون توجه درونی تقسیم میشود. هدایت توجه فرد به اطلاعاتی که مربوط به نتیجه اجرای حرکت باشد، کانون توجه بیرونی و هدایت توجه فرد به اطلاعاتی که مربوط به خود حرکت است، کانون توجه درونی گفته میشود [17]. یکی از مهمترین و مؤثرترین عوامل مطالعه یادگیری مهارت حرکتی مطرحشده بازخورد است، بازخورد اطلاعات جامعی برای بهبود یادگیری بعد از هر کوشش یا گروهی از کوششها است و به الگو و نتیجه حرکات آنها اشاره میکند [18]. تمرینات با بازخورد درونی و بیرونی در تحقیقات پیشین بهمنظور اصلاح الگوی حرکتی در اندام تحتانی معرفی شدهاند [17، 19، 20]. بازخورد بهعنوان یک شیوه اصلاح بیومکانیک حرکت حین انجام فعالیتهای روزمره و حرکات خاص ورزشی به کار برده میشود. این تکنیک شامل اصلاح الگوی حرکت بهوسیله مشاهده و یا بازخورد شنیداری است [21]. بازخورد و اصلاح الگوی حرکتی آنی و غیرآنی از بازخوردهایی هستند که در برنامههای پیشگیری از آسیب استفاده میشوند [17، 19، 20].
تأثیرات دستورالعملهای کلامی به اثرات آنی با کانون توجه و اثرات طولانیمدت با آموزش و کانون توجه در طول یک دوره خاص تقسیم میشوند. اثرات آنی به تغییرات فوری در عملکرد پس از متمرکز کردن توجه اشاره میکند، درحالیکه اثرات طولانیمدت به تغییرات در عملکرد ناشی از آموزش و کانون توجه در طول یک دوره خاص و شامل اثرات آنی میپردازند. برای تأیید اثرات طولانیمدت دستورالعملهای کلامی کانون توجه، لازم است تأثیر آنی دستورات کانون توجه بررسی شود [22]. در طول 20 سال گذشته، بیشتر پژوهشها در این حوزه به مطالعه مزیت کانون توجه بیرونی نسبت به کانون توجه درونی پرداختهاند. کانون توجه درونی معمولاً بهعنوان تمرکز بر حرکت بدن یا اجزای بدن تعریف میشود (بهعبارتدیگر، کنترل آگاهانه)، درحالیکه کانون بیرونی، توجه را از بدن به اثر حرکات در محیط منتقل میکند [23].
براساس پیشینه تعدادی از پژوهشگران پیشنهاد کردهاند که کنترل آگاهانه اجرای مهارتهای حرکتی ممکن است به کاهش عملکرد هر دو گروه اجراکننده ماهر و مبتدی منجر شود [24]. یک راهحل که اغلب برای این مشکل پیشنهاد میشود، استفاده از یک کانون توجهی است که احتمال کنترل آگاهانه را کاهش میدهد [23]، اما برای برخی از تکالیف خاص ممکن است پیدا کردن نشانه مناسبی برای کانون توجه بیرونی بسیار سخت باشد. برای مهارتهایی که هدف یا ابزاری ندارند مانند ورزشهای ژیمناستیک یا پاتیناژ، ایجاد نشانههای مرتبط با کانون توجه بیرونی دشوار است [24].
براساس فرضیه پردازش آگاهانه یک حوزه مرتبط از تحقیقات توسعهیافته که اشاره به این دارد که ممکن است امکان تمرکز بر روی احساس کلی اجرای مهارت (مانند ریتم یا انفجار) بدون تشویق به کنترل آگاهانه حرکت وجود داشته باشد؛ مالن و هاردی پیشنهاد کردند اهداف فرآیندی که بر احساس کلی حرکت تمرکز دارند (بهعبارتدیگر، اهداف کلی) میتوانند عملکرد تحت فشار را تسهیل کنند [24, 25]. یک نوع کانون توجه که به تازگی بررسی شده است، کانون توجه کلی یا کانون توجه حسیحرکتی است [26]. کانون توجه کلی از کانون توجه درونی متمایز است، زیرا توجه به یک بخش خاص از بدن (مانند زانوها) هدایت نمیشود و از کانون توجه بیرونی که توجه به تأثیر حرکت در محیط (مانند هدف) هدایت میشود متفاوت است [25، 27].
برنامههای اصلی پیشگیری از آسیب ACL بهطور مؤثر خطر آسیب ACL را در مدت کوتاه کاهش میدهند. بااینحال، با وجود این برنامهها، شیوع آسیب ACL همچنان بالا است، بنابراین ادامه بهبود استراتژیهای فعلی پیشگیری ضروری است [17]. یک محدودیت بالقوه در آموزش فعلی پیشگیری از آسیب ACL ممکن است کمبود در انتقال راهبردهای حرکتی آگاهانه و بهینه که در جلسات آموزشی تمرین میشوند به حرکات خودکار موردنیاز برای فعالیتهای ورزشی و رویدادهای غیرمنتظره در زمین باشد [17].
مرور تحقیقات گذشته نشان میدهند تأثیرات آنی کانون توجه، وقتی در هر جلسه تمرین به کار برده میشوند، ممکن است بر افزایش قدرت اندام تحتانی در طولانیمدت نیز اثرگذار باشند؛ نتایج بهطور مقدماتی از اثرات مثبت کانون توجه بیرونی بر عملکرد حرکتی حمایت میکند [28]. به نظر میرسد استفاده از اصول کانون توجه در محیطهای بالینی بسیار امیدبخش باشد. در یک مرور نظاممند، به وضوح ثابت شد که استفاده از دستورالعملهای دارای کانون توجه بیرونی، به بهبود عملکرد حرکتی و کیفیت حرکتها (با بهبودهای مداوم در طول زمان) نسبت به کانون توجه درونی منجر میشود [29].
درارتباطبا تمرینات عصبیعضلانی که بهطور خاص برای کاهش خطر اولیه و ثانویه آسیب ACL هدفگذاری شدهاند، به وضوح ثابت شده است که استفاده از دستورات کانون توجه بیرونی نتایج عملکرد حرکتی بهتری نسبت به استفاده از دستورات کانون توجه درونی دارد [29]. برای درک بهتری از کانون توجه نیاز است راهکارهای دیگری از تمرکز توجه که توسط افراد اتخاذ میشود و به تسهیل پردازش خودکارتر و بهبود عملکرد منجر میشود، مورد بررسی قرار گیرد.
ژوراولوا و همکاران در سال 2023 اثر آنی کانون توجه کلی، بیرونی و درونی را بر پرش طولی ایستاده و در مقالهایی دیگر بر پرتاب توپ از پایین در زنان دومیدانیکار مقایسه کردند و نتیجه نشان داد کانون توجه کلی بهطور معنیداری مسافت پرش و نیز فاصله پرتاب را افزایش داد [30 ,31]. اگرچه تعداد محدودی از تحقیقات اثر مثبت کانون توجه کلی را بر یادگیری چند حرکت ورزشی بررسی کردند اما هیچ مطالعهایی تا به حال مبنی بر استفاده از این نوع کانون توجه برای پیشگیری از آسیب یافت نشد؛ بنابراین هدف از مطالعه حاضر بررسی اثر آنی کانونهای توجه کلی و بیرونی در مقایسه با خودتوجه بر طول پرش یک پای زنان ورزشکار در معرض آسیب لیگامان صلیبی بود.
مواد و روشها
شرکتکنندههای این پژوهش نیمهآزمایشی، کاربردی با طرح درونگروهی یا تکرار سنجش 13 دانشجوی تربیت بدنی زن فعال دانشگاه تهران در دامنه سنی 19تا 34 سال در معرض خطر آسیب لیگامان متقاطع قدامی بودند که بهطور هدفمند انتخاب شدند. برای محاسبه تعداد نمونه، تحلیل توان با استفاده از نرمافزار جیپاور نسخه 7/9/1/3 انجام شد. برای یک طرح درونگروهی با استفاده از تخمین اندازه اثر براساس مجذور اتای 0/54 [24]، مجذور اتای 0/29 [31] و مجذور اتای 0/27 [30]، با آلفای 0/05 و توان 0/95 حداقل اندازه نمونه 4 تا 9 نفر برآورد شد و در مطالعه حاضر برای کسب نتایج معتبرتر تعداد نمونه 13 نفر انتخاب شدند.
در ابتدا شرکتکننده آگاهانه یک رضایتنامه را امضا کرد. برای شناسایی نمونهها، از فرم جمعآوری اطلاعات استفاده شد. این فرم شامل اطلاعاتی درباره ویژگیهای شخصی (قد، وزن، سن و شاخص توده بدنی)، سؤالاتی درباره ویژگیهای سلامت عمومی، سابقه آسیب (سازوکار آسیب، ناحیه درگیر در آسیب و زمان آسیبدیدگی) و پرسشنامه بینالمللی فعالیت بدنی و سابقه ورزشی شرکتکنندهها بود. افرادی که شرایط ورود به تحقیق را داشتند، با آزمون پرش تاک تحت غربالگری قرار گرفتند. از آزمون پرش تاک برای تشخیص افراد مستعد آسیب لیگامان متقاطع قدامی استفاده میشود [32]. در تحقیق حاضر، افراد با استفاده از روش مشاهدهای و همچنین ضبط فیلم پرش و فرم ارزیابی پرش تاک ارزیابی شدند (تصویر شماره 1).
معیارهای ورود شرکتکنندهها در معرض آسیب ACL قرارداشتن بود که با آزمون تاک جامپ و نمرات بالاتر از 6 این آزمون [33] تعیین شد،سابقه 2 سال فعالیت ورزشی منظم (حداقل 3 جلسه فعالیت در هفته و هر جلسه 1/5 ساعت) (شنا 4 نفر، اسکیت 3 نفر، رزمی 2 نفر، بسکتبال، والیبال، تیراندازی و تیآرایکس 1 نفر)، عدم سابقه آسیبدیدگی اندام تحتانی همچون آسیبدیدگی مفصل زانو مانند پارگی لیگامنت ACL و مینیسک و نیز ناهنجاریهای وضعیتی اثرگذار بر روند تحقیق بود و معیار خروج شرکتکنندهها شامل ایجاد درد در روند تحقیق، عدم تمایل شرکتکنندهها و نارضایتی فرد برای ادامه همکاری بود. طرح درونگروهی با همترازسازی متقابل وضعیتهای آزمایشی در تصویر شماره 2 نمایش داده شده است.
آزمونهای پرش تکپا سنجشهایی عملکردی هستند که برای ارزیابی ترکیبی از قدرت عضلانی، کنترل عصبیعضلانی، اطمینان به اندام و توانایی تحمل بارهای مرتبط با فعالیتهای ورزشی استفاده میشوند [34]. معیارها برای تعیین آمادگی یک ورزشکار برای بازگشت به فعالیت پس از بازسازی رباط صلیبی قدامی (ACLR) شامل رهنمودهای زمانی و همچنین معیارهای استفاده از تعادل، قدرت و آزمونهای پرش است [15]. علاوهبراین، ضعفهای جانبی میتواند با آزمونهای پرش تکپا تشخیص داده شود؛ پیشنهاد میر و همکاران بر استفاده از آزمون پرش با یک پا است، زیرا این آزمونها بهصورت یکطرفه انجام میشوند، به این معنی که استراتژیهای جبرانی استفاده نمیشود [35]. برای اجرای آزمون پرش تاک ورزشکار با پاهای باز به اندازه عرض شانه میایستد و بهصورت عمودی شروع به پرش میکند و زانوهای خود را تا جایی که امکان دارد بالا میآورد. در بالاترین نقطه پرش، باید رانها موازی با زمین قرار باشند. بلافاصله پس از فرود، ورزشکار باید پرش بعدی را شروع کند [11]. این آزمون 10 ثانیه انجام شد و جهت ارزیابی و تحلیل دقیق حرکت، از دو عدد دوربین فیلمبرداری که بر روی پایه ثابت قرار گرفتند، برای ضبط ویدیو اجرای حرکت توسط شرکتکنندهها در دو نمای ساجیتال و فرونتال استفاده شد. دوربینها باتوجهبه قد شرکتکنندهها و جهت کاهش خطای دید تا حد امکان با فاصلهای زیاد نسبت به شرکتکننده قرار گرفتند. پس از انجام آزمون وضعیت حرکتی اندام تحتانی حین فرود در صفحه ساجیتال و فرونتال ارزیابی شد. در صورت مشاهده هرکدام از عوامل موجود در فرم ارزیابی تاک جامپ نمره 1 و در صورت عدم مشاهده فاکتور موردنظر نمره صفر برای شرکتکننده ثبت شد که درنهایت مجموع نمرات بهعنوان نمره نهایی فرد لحاظ شده و نمرات بالاتر از 6 نشاندهنده ضعف عملکردی در افراد بود (جدول شماره 1) [33].
تحقیقات انجامشده نشان دادهاند، هنگامی که آزمون پرش تاک از روی ویدئو تحلیل میشود، پایایی درون آزمونگر و بین آزمونگر بسیار خوبی را نشان میدهد (پایایی بین آزمونگر 0/93 و پایایی درون آزمونگر 0/87) [36]. این آزمون به مربیان در تشخیص نقصهای موجود در فن فرود ورزشکاران و ارزیابی تأثیر تمرینات کمک میکند [32]. پایایی آزمون تاک جامپ 0/93 گزارش شده است [37]. پس از انجام آزمون، از نرمافزار کینوویا نسخه 2/1/2023 برای بررسی جزئیات پرش استفاده شد. دامنه حرکتی زانو با استفاده از دوربین ویدیویی با سرعت تصویربرداری 60 هرتز در صفحه ساجیتال ثبت شد. دوربین صفحه ساجیتال در فاصله 0/9 متری از خط شروع و در فاصله 4 متری از جانب قرار گرفت. دوربین در ارتفاع 1 متری از زمین تا لنز قرار گرفت. پادوا و همکاران یک نصب بسیار مشابه گزارش کردند و نشان دادند که روش معتبر و قابلاعتمادی برای شناسایی الگوهای حرکتی با خطر بالا در تکلیف پرش و فرود است [38]. قبل از آزمایش، هر فرد با 4 نشانگر بازتابنده (مارکر) با قطر 15 میلیمتر مجهز شد. این نشانگرها بر روی تروکانتر بزرگ، اپیکوندیل جانبی فمور، مالئوس جانبی و پایه پنجمین متاتارس قرار گرفتند. زاویه دامنه حرکت زانو از تفاوت فلکشن زانو در تماس اولیه و فلکشن بیشینه زانو و با نرمافزار کینووآ محاسبه شد.
در مطالعه حاضر از یک معیار نتیجه براساس فاصله پرش در آزمون پرش تکپا استفاده شد، زیرا پزشکان از این معیار بیشترین استفاده را دارند و یک آزمون معتبر و پایا برای آسیبدیدگان پس از ACLR است [15].
قبل از جمعآوری دادهها، شرکتکنندگان بهمدت 5 دقیقه گرم کردند. تعیین پای برتر بهعنوان پایی که از آن برای ضربه زدن به توپ در حداکثر فاصله ممکن استفاده میشود، صورت گرفت [39]. همچنین از پرسشنامه پای برتری واترلو (نسخه اصلاحشده) استفاده شد [41]. قبل ازپرش، شرکتکنندگان این دستورالعمل کلی درباره تکلیف پرش دریافت کردند «روی یک پا بایستید، تا جایی که میتوانید دورتر بپرید و روی همان پا فرود بیایید». شرکتکنندگان یک مجموعه از 10 پرش با 1 دقیقه استراحت بین هر پرش انجام خواهند داد. پرش اول بهعنوان آشنایی برای اطمینان از درک شرکتکنندگان از تکلیف استفاده شد. پس از پرش آشنایی، شرکتکنندگان 3 پرش را تحت هریک از سه شرایط کانون توجه (یعنی کنترل، بیرونی و کلی) انجام دادند. برای کنترل اثر ترتیب و انتقال به روش همترازسازی متقابل ابتدا 3 پرش در وضعیت کنترل (بدون دستورالعمل توجه و بهصورت خودتوجه) انجام دادند، سپس بهصورت تصادفی نیمی از شرکتکنندهها بعد از وضعیت کنترل، کانون توجه کلی و بعد بیرونی و نیمی دیگر بعد از وضعیت کنترل، کانون توجه بیرونی و بعد کلی را انجام دادند.
شرکتکنندگان دستورالعملهای شفاهی خاصی دریافت کردند: گروه کانون توجه بیرونی این دستور را دریافت کرد «درحالیکه میپرید، تمرکز کنید تا جایی که ممکن است به مخروط نارنجی نزدیک شوید»[31].
گروه کانون توجه کلی این دستور را دریافت کرد «تمرکز کنید تا جای ممکن با حداکثر حالت انفجاری بپرید» (جدول شماره 1) [31].
یک پرش زمانی بهعنوان یک آزمون موفق ثبت شد که فرد حداقل 2 ثانیه پس از فرود ثابت ماند. فاصله هر پرش از خط شروع تا پشت پاشنه اندازهگیری و برای هر تلاش به نیم سانتیمتر نزدیکترین عدد صحیح ثبت شد. برای بررسی میزان توجه به دستورالعملها در وضعیتهای توجه کلی و توجه بیرونی در انتهای پرشهای هر وضعیت مقیاس مشابه بینایی (VAS) به طول 100 میلیمتری (0 تا 100) با طرح سؤال «تا چه حد توانستید به نشانههایی که آموزش داده شد (مثل حالت انفجاری یا مخروط نارنجی) توجه کنید؟» ارائه شد. در وضعیت کنترل (خودتوجه) سؤال شد که «در زمان پرشها به چه چیزی توجه کردید؟ و تا چه حد؟» [31]. نتایج میانگین پرشها در هر وضعیت برای تحلیل وارد شد.
دادهها با استفاده از نرمافزار آماری SPSS نسخه 26 تحلیل شد. برای تحلیل دادهها از آمار توصیفی (شاخصهای گرایش مرکزی و پراکندگی) و استنباطی (آزمون شاپیرو-ویلک، تحلیل واریانس با سنجشهای مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی) در سطح معنیداری کمتر از 0/05 استفاده شد.
یافتهها
جدول شماره 3 آمارههای توصیفی متغیرهای جمعیتشناختی شرکتکنندهها شامل سن، قد، وزن و شاخص توده بدن را نشان میدهد.
نتایج آزمون شاپیرو-ویلک پیشفرض طبیعی بودن توزیع دادهها در وضعیتهای مختلف را تأیید کرد (0/05<P). بنابراین برای ارزیابی اثر کانون توجه بر مسافت پرش از تحلیل واریانس با سنجشهای مکرر استفاده شد. آزمون کرویت ماچلی نشان داد که پیشفرض کرویت رعایت شده است (0/437=P و 1/656=(2)X2). براساس نتایج تحلیل واریانس با سنجشهای مکرر، اثر کانون توجه بر مسافت پرش معنیدار بود (0/434=ŋ2P و 0/001=P و 9/188=(24، 2)F). مقایسههای زوجی تعقیبی با اصلاح بونفرونی (جدول شماره 2) نشان داد مسافت پرش در وضعیت کانون توجه بیرونی (13/98±121/28) بهطور معنیداری بیشتر از وضعیت توجه خودکنترل (14/58±112/65) بود (0/002=P) و بین سایر وضعیتها تفاوت معنیداری وجود نداشت (جدول شماره 4).
تصویر شماره 3 مسافت پرش شرکتکنندهها در وضعیتهای مختلف کانون توجه را نشان میدهد.
مطابق این تصویر مسافت پرش در وضعیت کانون توجه بیرونی بیشتر از کانون توجه کلی و در هر دو وضعیت بیشتر از وضعیت کنترل بود.
نتایج آزمون شاپیرو-ویلک پیشفرض طبیعی بودن توزیع دادهها در وضعیتهای مختلف را تأیید کرد (0/05<P). بنابراین برای ارزیابی اثر کانون توجه بر دامنه حرکتی زانو از تحلیل واریانس با سنجشهای مکرر استفاده شد. آزمون کرویت ماچلی نشان داد پیشفرض کرویت رعایت شده است (0/362=P و 2/033=(2)X2). براساس نتایج تحلیل واریانس با سنجشهای مکرر، اثر کانون توجه بر دامنه حرکتی زانو در سطح آلفای 0/05 معنیدار بود (0/537=ŋ2P و 0/0001>P و 13/939=(24، 2)F). مقایسههای زوجی تعقیبی با اصلاح بونفرونی (جدول شماره 5) نشان داد دامنه حرکتی زانو در وضعیتهای کانون توجه کلی (6/27±46/01) و بیرونی (7/23±47/24) بهطور معنیداری بیشتر از وضعیت توجه خودکنترل (6/61±41/65) بود و بین دو وضعیت کانون توجه کلی و بیرونی تفاوت معنیداری وجود نداشت (0/965=P).
تصویر شماره 4 دامنه حرکتی خم شدن زانوی شرکتکنندهها در وضعیتهای مختلف کانون توجه را نشان میدهد.
مطابق این تصویر دامنه حرکتی زانو در وضعیت کانون توجه بیرونی و کلی بیشتر از وضعیت کنترل بود.
بحث
هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر نوع کانون توجه بر بهبود اجرای پرش تکپا و دامنه حرکتی زانوی زنان ورزشکار مستعد آسیب لیگامان صلیبی قدامی بود. مقایسه با اندازهگیری مسافت پرش تکپا و دامنه حرکتی زانو ROM بعد از دستورالعملهای کانون توجه کلی و بیرونی و کنترل انجام شد. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد ROM در وضعیت کانون توجه بیرونی و کلی بهطور معنیداری از وضعیت کنترل بیشتر بود؛ اگرچه مسافت پرش در وضعیت کانون توجه بیرونی بهطور معنیداری از وضعیت کنترل بیشتر بود، اما تفاوت معنیداری میان وضعیت کانون توجه بیرونی و کلی و نیز وضعیت کانون توجه کلی و کنترل مشاهده نشد.
نتایج مطالعه حاضر با یافتههای مقالات مروری [42] و فراتحلیل [43] پیشین که نشان داد کانون توجه بیرونی عملکرد بالاتری را در حین ورزش نسبت به کانون توجه درونی تسهیل میکند، همسو است. نتایج مسافت در این تحقیق، با مطالعات پیشین که کانونهای توجه مختلف را بر اجرای پرش سنجیدهاند و بر برتری کانون توجه بیرونی تأکید داشتهاند، همراستا بود [31، 44-47]. بیشتر این مطالعات همانند نتیجه این پژوهش معتقدند کانون توجه بیرونی میتواند باعث بهبود اجرای پرش شود. نتایج این تحقیق با مطالعات قبلی همخوانی داشت که نشان دادند کانون توجه بیرونی نسبت به کانون توجه درونی اثر معنیداری بر بهبود اجرا هم در افراد ماهر [48-54] و هم افراد مبتدی [54-58] دارد.
در مطالعه ویل و همکاران نیز که با عنوان تأثیر کانون توجه بر حداکثر نیرو و عملکرد پرش طول انجام شد مسافت پرش در گروه کانون توجه بیرونی بهتر بود [59]. در مقاله مروری که چوا در سال 2021 انجام داد تأکید شده است اتخاذ کانون توجه بیرونی بدون درنظر گرفتن سطوح مهارت، عملکرد را مفید میکند [60]. درمورد اثر کانون توجه بیرونی بر عملکرد ورزشی، ولف و همکاران پیشنهاد کردند کانون توجه بیرونی به بهبود مهارتهای حرکتی کمک میکند، زیرا باعث افزایش درجهای بالاتر از خودکاری و کاهش مداخلات آگاهانه میشود [61] که این موضوع توسط مطالعات قبلی حمایت شده است [42 ،43]. کاهن و همکاران گزارش کردند کانون توجه بیرونی به افزایش مهار قشری در کورتکس حرکتی اولیه منجر میشود و با تأثیر بر نواحی مرتبط با حرکات، عملکرد را بهبود میبخشد [62].
پرش بلندتری که در وضعیت کانون توجه بیرونی در مطالعه حاضر مشاهده شد ممکن است به تأثیر کانون توجه بیرونی بر نواحی مرتبط با حرکات و بهبود خودکار بودن کنترل وضعیتی نسبت داده شود. نتایج این تحقیق با مطالعات قبلی که کانون توجه کلی را جایگزین خوبی برای کانون توجه بیرونی در افزایش مسافت پرش درنظر میگرفتند، همخوانی نداشت. یافتههای متفاوت در مطالعه حاضر نسبت به پژوهشهای گذشته را میتوان به چند عامل نسبت داد:
اول اینکه گروه شرکتکنندههای این تحقیق زنان ورزشکار مستعد آسیب لیگامان صلیبی قدامی بودند و پیش از این تحقیقی درخصوص کانون توجه کلی در افراد آسیبدیده یا مستعد آسیب انجام نشده است.
علت دیگر احتمالاً مربوط به نوع دستورالعمل کانون توجه کلی بود که بر انفجاری بودن حرکت تأکید داشت. درصورتیکه در بعضی تحقیقات بر انفجاری بودن و برخی روان بودن حرکت تأکید شده است. به نظر میرسد این افراد بهعلت اینکه مستعد آسیب هستند دارای ترس از آسیب بوده و تأکید بر انفجاری بودن پرش مانع از عملکرد بهتر آنان شده است.
پیشنهاد میشود در تحقیقات بعدی بر اینگونه افراد از کانون توجه کلی با دستورالعمل حرکت نرم و روان بررسی شود. همچنین در تحقیقات قبلی اثر کانون توجه کلی بر پرش جفت ایستاده سنجیده شده بود، درصورتیکه در پژوهش حاضر از پرش تکپا استفاده شد که این پرش نیز نسبت به پرش بلند ایستاده جفت پا با احتیاط بیشتری در افراد مستعد آسیب انجام میشد و به نظر میرسد دستورالعمل کلی مبنی بر انفجاری بودن حرکت مناسب این افراد نبوده و بهتر است در آنها دستورالعملهای کانون توجه کلی مبنی بر حرکت نرم و روان آزموده شود.
براساس نتایج، دامنه حرکتی خم شدن زانو در وضعیت کنترل نسبت به وضعیتهای کانون توجه بیرونی و کلی در حین پرش تکپا، بهطور معنیداری کمتر بود. این نشان میدهد در وضعیت کنترل از استراتژی فرود سختتری نسبت به وضعیتهای دیگر استفاده شده است که ممکن است خطر بالاتری برای آسیبدیدگی ACL ایجاد کند. این یافتهها با تحقیقات ماکاروک و همکاران که تأثیر دستورالعملهای کانون توجه درونی و بیرونی را در ورزشکاران سالم و گلکر و همکاران در ورزشکاران آسیبدیده بعد از عمل جراحی زانو بررسی کردهاند، همخوانی دارد [45].
در تحقیق ماکاروک گروه کانون توجه بیرونی دامنه حرکتی خم شدن زانو را در حین یک پرش عمودی افزایش داد، درحالیکه هر دو گروه کانون توجه درونی و گروه کنترل دامنه حرکتی زانو را کاهش دادند [45]؛ در تحقیق گلکر نیز گروه کانون توجه بیرونی در حین پرش تکپا دامنه حرکتی بیشتری در زانو در هر دو پا نسبت به گروه کانون توجه درونی نشان دادند [4]. دامنه حرکتی خم شدن زانو در هنگام فرود ممکن است بهطور عمده بر نرخ بارگذاری تأثیر بگذارد، زیرا فرود با زوایای خمیدگی بیشتر در مفاصل لگن و زانو بار روی رباط صلیبی قدامی (ACL) را کاهش میدهد [6]. نتایج مطالعه حاضر نشان میدهد افزایش دامنه حرکتی خمیدگی زانو در هنگام فرود در وضعیت کانون توجه بیرونی و کلی، نرخ بارگذاری را کاهش میدهد و همراستا با مطالعات قبلی بود که نشان دادهاند استفاده از کانون توجه بیرونی بهجای کانون توجه درونی یا خنثی میتواند به بهبود تکنیکهای ایمن فرود زانو کمک کند [4، 45، 5].
نتیجهگیری
مطالعه حاضر تأثیر دستورالعملهای کلامی را بر عملکرد پرش زنان مستعد آسیب ACL نشان میدهد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد دستورالعمل کانون توجه بیرونی میتواند باعث بهبود پرش تکپا و دامنه حرکتی زانو در زنان ورزشکار مستعد آسیب ACL شود. به نظر میرسد کانون توجه بیرونی توانسته باعث کاهش کنترل آگاهانه حرکت و تسهیل پردازش خودکارتر و بهبود عملکرد شود. یافتههای این مطالعه به مجموعه ادبیاتها که نشاندهنده برتری کانون توجه بیرونی است، افزوده میشود. بنابراین به مربیان و متخصصان ورزشی پیشنهاد میشود در جلسات آموزشی و تمرینی خود از دستورالعملهای کانون توجه بیرونی استفاده کنند. اگرچه کانون توجه کلی همانند کانون توجه بیرونی باعث بهبود انعطافپذیری زانو و فرود ایمنتر شد، اما برای اظهارنظر قطعی درمورد بهکارگیری این نوع کانون توجه در پیشگیری از آسیب به تحقیقات بیشتری نیاز است.
محدودیتها
بهدلیل مدنظر بودن ورزشکاران مستعد آسیب ACL در این پژوهش، زنان با آزمون پرش تاک ارزیابی و انتخاب شدند. همین امر، باعث از دست دادن برخی از آزمودنیها شد و کاهش حجم نمونه به حداقل سطح قابلقبول رسید.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در اجرای پژوهش ملاحظات اخلاقی مطابق با دستورالعمل کمیته اخلاق در دانشکده علوم ورزشی و تندرستی، دانشگاه تهران در نظر گرفته شده و کد اخلاق به شماره IR.UT.SpORT.REC.1403.033 دریافت شده است.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از رساله دکتری زهرا ابراهیمیحق در گروه آسیبشناسی و حرکات اصلاحی، پردیس بینالمللی کیش، دانشگاه تهران میباشد و هیچگونه کمک مالی از سازمان تأمینکننده مالی در بخشهای عمومی و دولتی، تجاری، غیرانتفاعی دانشگاه یا مرکز تحقیقات دریافت نشده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آمادهسازی این مقاله مشارکت یکسان داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه تهران و کلیه دانشجویانی که در این تحقیق مشارکت داشتهاند تشکر و قدردانی میشود.
References
References